W 2021 r. wdrażano „Program ochrony środowiska dla miasta Poznania na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 r.”
Program Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 r.
„Program Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 r.” (POŚ) ma na celu poprawę jakości życia osób mieszkających w Poznaniu, w warunkach zrównoważonego rozwoju, przy zachowaniu wysokiej jakości środowiska i istotnych walorach przyrodniczych, będących podstawą rozwoju gospodarczego miasta.
Podstawowe cele programu obejmują:
- osiągnięcie dobrej jakości powietrza – dążenie do osiągnięcia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń powietrza;
- zmniejszenie hałasu komunikacyjnego w przestrzeni miejskiej;
- utrzymanie stopnia emisji pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnego poziomu;
- racjonalne korzystanie z zasobów wodnych, ochronę przed powodzią, suszą i deficytem wody;
- poprawę jakości wody, rozwój infrastruktury wodnokanalizacyjnej;
- ochronę złóż kopalin;
- poprawę jakości gleby i ziemi;
- zapewnienie zrównoważonego systemu gospodarki odpadami;
- ochronę i zachowanie różnorodności biologicznej oraz tworzenie sieci obszarów chronionych;
- zmniejszenie ryzyka wystąpienia poważnych awarii przemysłowych i pochodzących z transportu;
- zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa;
- zapewnienie stałego i rzetelnego monitoringu środowiska.
Uchwała antysmogowa Sejmiku Województwa Wielopolskiego
W 2021 r. na obszarze Poznania obowiązywała uchwała Sejmiku Województwa Wielopolskiego w sprawie wprowadzenia na obszarze Poznania ograniczeń lub zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Uchwała przewiduje m.in:
- zakaz stosowania paliw najgorszej jakości;
- wyznaczenie granicznych terminów wymiany starych i przestarzałych systemów grzewczych;
- dopuszczenie do eksploatacji urządzeń na paliwo stałe, wyłącznie z automatycznym podawaniem paliwa, nieposiadających rusztu awaryjnego oraz elementów umożliwiających jego zamontowanie, spełniających wymagania Ekoprojektu;
- wprowadzenie okresowych zakazów stosowania źródeł opalanych paliwami stałymi (np. kominki) przez obiekty posiadające inne podstawowe źródło ogrzewania.
Miejski Plan Adaptacji do Zmian Klimatu
W 2021 r. Miasto podjęło inicjatywy związane z wdrażaniem Miejskiego Planu Adaptacji do Zmian Klimatu (MPA), m.in.:
- przeprowadzono szkolenia dla pracowników Urzędu Miasta Poznania i miejskich jednostek organizacyjnych (zasady wdrażania, obszary wrażliwe, wzmocnienie odporności miasta);
- prowadzono konsultacje z radami osiedli i organizacjami skupionymi w Komisji Dialogu Obywatelskiego Środowisko, w sprawie współpracy przy aktualizacji i wdrażaniu MPA;
- przeprowadzono konsultacje z Zarządem Komunalnych Zasobów Lokalowych w sprawie wdrożenia rozwiązań retencyjnych przy budowie osiedla mieszkaniowego przy ul. Darzyborskiej;
- przygotowano Listę Inwestycyjną MPA, tj. zestaw projektów inwestycyjnych i nieinwestycyjnych możliwych do finansowania ze środków unijnych z perspektywy 2021-2027;
- prowadzono konsultacje Planu Inwestycyjnego w zakresie gospodarowania wodami opadowymi i roztopowymi na terenie Poznania, przygotowywanego przez spółkę Aquanet – Retencja, w zakresie stosowania rozwiązań naturalnych w projektach retencyjnych;
- uczestniczono w konsultacjach pierwszego zapisu Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko na lata 2021-2027 (FEnIKS), w zakresie zapisów związanych z zagadnieniami adaptacji do zmian klimatu;
- zorganizowano konferencję „Energia i klimat w miastach XXI wieku”, która odbyła się w październiku 2021 r. w ramach Poznańskiego Dnia Energii; podczas konferencji rozmawiano o scenariuszach transformacji energetycznej i procesach dostosowywania się do zmian klimatu w funkcjonowaniu wspólnoty samorządowej i codziennym życiu; do udziału zaproszono ekspertów zajmujących się energetyką i zagadnieniami klimatycznymi; partnerami Miasta Poznań w organizacji konferencji byli: Veolia Energia Poznań S.A. oraz Międzynarodowe Targi Poznańskie sp. z o.o.
Miejski Plan Adaptacji do Zmian Klimatu jest dokumentem strategicznym, stanowiącym podstawę do podejmowania przez władze Miasta decyzji, uwzględniających ryzyko, związane z zagrożeniami klimatycznymi. Celem Planu jest wzmocnienie odporności miasta na skutki obserwowanych i prognozowanych zmian klimatu, a także poprawa jakości środowiska przyrodniczego w mieście. W opracowanym dla Poznania dokumencie wyodrębniono zwiększone ryzyka dla następujących sektorów:
- w sektorze zdrowia publicznego – w związku z zagrożeniem upałami, chłodami, oblodzeniem, intensywnymi opadami;
- w sektorze gospodarki wodnej – w związku z opadami, powodziami (w szczególności miejskimi), chłodami, suszami;
- w sektorze transportu – w związku z intensywnymi opadami, powodziami, upałami, oblodzeniem, wiatrem i burzami, chłodami;
- w sektorze gospodarki przestrzennej – w związku z powodziami (głównie miejskimi), intensywnymi opadami, upałami i zaburzeniami cyrkulacji powietrza.
Określono 4 cele strategiczne Planu Adaptacji do zmian klimatu:
- łagodzenie negatywnego oddziaływania ekstremalnych zjawisk termicznych, w tym koncentracji zanieczyszczeń;
- ograniczanie skutków nawalnych opadów i powodzi miejskich, susz oraz burz i silnych wiatrów;
- informowanie oraz zwiększanie świadomości społeczności miejskiej dotyczącej skutków zmian klimatu;
- instytucjonalne i organizacyjne wzmocnienie odporności miasta na zmiany klimatu lub na ekstremalne zjawiska klimatyczne.
Konferencja „Energia i klimat w miastach XXI wieku”
arch. UMP
Miasto Poznań realizowało także inne działania i projekty z zakresu łagodzenia zmian klimatycznych, m.in.:
- Cyfrowa baza danych o zieleni miasta Poznania powstała (oraz jest na bieżąco uzupełniana) w ramach współpracy kilku wydziałów oraz jednostek miejskich, na podstawie chmury punktów ze skaningu lotniczego oraz przy wykorzystaniu skanera stacjonarnego; prezentacja wyników ma miejsce w Systemie Informacji Przestrzennej; baza obejmuje m.in. parki, skwery, rejestr drzew – serwis umożliwia odczyt wysokości korony drzewa w punkcie; zebrane dane surowe są przetwarzane w oprogramowaniu Terrasolid – wykonuje się klasyfikację chmury punktów (budynki, roślinność niska, średnia, wysoka, słupy i latarnie), dodatkowo grupuje się chmury punktów w ramach poszczególnych drzew, co po dalszej analizie, pozwala na wykrywanie lokalizacji drzew, szacowanie pierśnicy, wysokości oraz średnicy korony;
- „Mała retencja”, to zapoczątkowany w 2021 r. program, polegający na dofinansowaniu przez Miasto rozwiązań, których celem jest zatrzymywanie i ponowne wykorzystywanie deszczówki; w 2021 r. przyznano 135 dotacji dla osób prywatnych, firm, wspólnot mieszkaniowych oraz spółdzielni mieszkaniowych, na kwotę 736 tys. zł;
Mała retencja
arch. UMP
- Poznański Panel Obywatelski, to innowacyjny proces demokratyczny, w którym decyzje podejmowane są przez losowo wyłonioną, reprezentatywną grupę mieszkańców; podczas spotkań edukacyjnych panelistki i paneliści zgłębiali temat panelu, a następnie podczas serii spotkań deliberacyjnych mieli okazję porozmawiać ze sobą i przedyskutować propozycje rekomendacji; zatwierdzono dwa tematy szczegółowe: jak zaadaptować lasy i tereny zieleni w Poznaniu do zmieniającego się klimatu oraz czy całkowicie odejść w Poznaniu od spalania węgla w gospodarstwach domowych; rekomendacje, które uzyskały poparcie panelistek i panelistów na poziomie co najmniej 80 procent, zostały wskazane do realizacji oraz przedłożone Radzie Miasta Poznania przez Prezydenta Miasta; więcej na ten temat w rozdziale Poznański Panel Obywatelski
Działania Miasta związane z poprawą jakości powietrza
W 2021 r.:
- prowadzono program KAWKA BIS, w ramach którego możliwe było pozyskanie środków na likwidację uciążliwych pieców i kotłów opalanych węglem i zastąpienie ich ekologicznym źródłem ciepła; na program KAWKA BIS w 2021 r. wydatkowano z budżetu Miasta Poznania 8,7 mln zł; łącznie zrealizowano 594 wnioski, uzyskane efekty:
- zlikwidowano 939 pieców opalanych drewnem lub węglem;
- zmodernizowano 715 lokali, z czego 19 lokali podłączono do miejskiej sieci cieplnej, 625 lokali podłączono do instalacji gazowych, dodatkowo w 1 lokalu dokonano zmiany na instalację gazową wraz z elektryczną, 16 lokali dokonało zmiany na ogrzewanie elektryczne, a w 20 lokalach zamontowano pompę ciepła; dodatkowo w 4 lokalach zamontowano instalację fotowoltaiczną i solarną wraz z instalacją gazową, w 8 lokalach – instalację fotowoltaiczną i solarną wraz z pompą ciepła, a w 22 lokalach – instalację fotowoltaiczną i solarną wraz z ogrzewaniem elektrycznym;
- zredukowano ilość spalanego opału stałego o 3,7 tys. ton;
- zredukowano emisję PM10 o 30,3 t/rok;
- zredukowano emisję B(a)P o 21,5 kg/rok;
Kawka Bis
arch. UMP
- Miasto Poznań przystąpiło do krajowego programu Czyste Powietrze, dzięki czemu mieszkańcy mogli otrzymać dofinansowanie na wymianę pieca i termomodernizację budynku; w ramach programu mieszkańcy mogą otrzymać dofinansowanie na wymianę starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe i zastąpienie ich nowoczesnymi rozwiązaniami, spełniającymi najwyższe normy; dodatkowo dotacja obejmuje przeprowadzenie niezbędnych prac termomodernizacyjnych budynków; realizacja programu Czyste Powietrze jest planowana do 2029 r.; mieszkańcy Poznania w 2021 r. złożyli łącznie 34 wnioski (7 z podwyższonym poziomem dofinansowania oraz 27 podstawowym), które zostały przekazane do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu;
Logo programu „Czyste powietrze”
arch. WFOŚiGW
- Miasto przyjmowało deklaracje do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB) – od lipca 2021 r. przyjmowano deklaracje dotyczące źródeł ciepła i źródeł spalania paliw; w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2021 r. w systemie odnotowano złożenie 5059 deklaracji;
- realizowano trzydniowe ekoprognozy stężeń pyłów drobnych PM10 dla Poznania oraz na tle województwa wielkopolskiego; ekoprognozy emitowane były codziennie w sezonie grzewczym na antenie telewizji WTK;
- działała miejska usługa internetowa Atmosfera dla Poznania, która dostarczała informacji na temat rzeczywistego i prognozowanego stanu jakości powietrza w mieście, w odniesieniu do obowiązujących norm; usługa prezentowała wyniki wiarygodnych pomiarów bieżących stężeń zanieczyszczeń pyłowych i gazowych (z państwowego monitoringu powietrza) oraz trzydniową ekoprognozę stężeń pyłów drobnych PM10; usługa, przekazując porady i zalecenia, pozwalała podjąć decyzję, jak postępować w dni, kiedy prognozowane są wysokie stężenia pyłów PM10; w 2021 r. usługa został rozszerzona o nowe sekcje;
- wykonywano badania dronem pod kątem wykrycia w powietrzu spalania niedozwolonych substancji; specjalistyczny sprzęt pomagał Straży Miejskiej w namierzeniu osób, które palą w piecach złej jakości paliwem, czym zatruwają środowisko; łącznie w 2021 r. wykonano 65 dni pomiarowych; projekt ma też wymiar edukacyjny – jego celem jest kształtowanie wśród mieszkańców poprawnych postaw społecznych;
- realizowano program Trzymaj Ciepło , polegający na bezpłatnych badaniach termowizyjnych budynków jednorodzinnych i kamienic (ogrzewanych paliwem stałym) wraz z akcją informacyjną na rzecz oszczędzania energii cieplnej w gospodarstwach domowych; w 2021 r., w ramach 13. edycji programu, wykonano badania termowizyjne 356 domów jednorodzinnych i 20 kamienic;
Akcja “Trzymaj ciepło”
arch. UMP
- funkcjonariusze EkoPatrolu Straży Miejskiej systematycznie prowadzili kontrole legalności opału używanego w domowych paleniskach;
- przeprowadzono prace termomodernizacyjne w placówkach oświatowych; prace prowadzono w 4 przedszkolach, wymianę stolarki okiennej wykonano w 2 szkołach, w jednej placówce szkolnej wykonano wymianę kotłów gazowych;
- Stowarzyszenie Metropolia Poznań prowadziło Edukacyjną Sieć Antysmogową; w ramach projektu wyposażono szkoły w 211 czujników pomiaru jakości powietrza oraz monitory pokazujące ich bieżące odczyty; projekt objął 86 szkół w Poznaniu;
- dzięki współpracy Miasta Poznania oraz Politechniki Poznańskiej opracowano solarną mapę Poznania; mapa pozwala każdemu mieszkańcowi określić potencjał swojego budynku w zakresie produkcji energii elektrycznej ze Słońca; dane wykorzystane do utworzenia mapy uzyskano przy użyciu technologii skaningu laserowego; mapa jest dostępna w wersji 2D oraz 3D (po włączeniu warstwy tematycznej “fotowoltaika” w Mapie 3D);
Mapa solarna Poznania
arch. UMP
- w Poznaniu kontynuowano rozwój pierwszego w Polsce systemu zielonych dachów wiat przystankowych; osiem pierwszych wiat porośniętych roślinnością pojawiło się w Poznaniu w 2020 r., w następnym roku pojawiło się kolejnych 16; zielony dach pozwala na zmagazynowanie do 90 l wody, obniża zapylenie powietrza o ok. 15-20%, absorbuje 7,3 kg CO2 rocznie, a w upalne dni obniża temperaturę pod dachem wiaty o 3-5 stopni Celsjusza;
- w ramach zadania własnego pn. „Skończmy ze smogiem”, 15 września 2021 r. Miasto uruchomiło usługę wyświetlania bieżących informacji o jakości powietrza na wybranych przystankach komunikacji miejskiej (ekrany LCD) w 22 lokalizacjach Poznania;
Na wybranych przystankach tramwajowych i autobusowych pojawiły się ekrany wyświetlające aktualne komunikaty na temat jakości powietrza
arch. UMP
- utrzymano mniejszą częstotliwość letniego wykaszania miejskich trawników przydrożnych, a do koszenia przewidziano mniejszą powierzchnię niż w latach poprzednich;
- w Poznańskim Ośrodku Sportu i Rekreacji Oddział Rataje została zainstalowana instalacja fotowoltaiczna.
Zarządzeniem Prezydenta Miasta Poznania z dnia 2 sierpnia 2021 r., powołany został na nowo Miejski Zespół ds. jakości powietrza na terenie miasta Poznania. Powołany Zespół pełni funkcję doradczą dla Prezydenta Miasta Poznania w zakresie planowania działań mających na celu poprawę jakości powietrza na terenie Poznania. Zespół zajmuje się przygotowywaniem propozycji sposobów realizacji działań podejmowanych w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń, we współpracy z administracją państwową, innymi podmiotami administracji publicznej, instytucjami naukowymi, badawczymi i przedstawicielami strony społecznej.
Więcej informacji na temat działań Miasta w rozdziale Programy i inicjatywy proekologiczne Miasta Poznania.
Działania Miasta Poznania związane z ograniczeniem emisji ze środków transportu
Miasto wdrażało działania mające na celu ograniczenie emisji ze środków transportu poprzez:
- wprowadzenie organizacji sprzyjającej maksymalnej płynności ruchu oraz ograniczanie transportu samochodowego w centrum miasta (m.in. Projekt Centrum, rozszerzanie strefy Tempo 30, przebudowa dróg, rozbudowa sieci dróg rowerowych, budowa parkingów Park&Ride – w 2021 r. zostały otwarte trzy nowe parkingi „Park&Ride” znajdujące się przy ulicach św. Michała, Biskupińskiej oraz przy rondzie Starołęka; obecnie poznański system P&R oferuje łącznie 337 miejsc postojowych);
- wymianę taboru transportu publicznego: w 2021 r. flota MPK Poznań wzbogaciła się o 31 autobusów 12-metrowych oraz 6 autobusów 18-metrowych z napędem elektrycznym; udział autobusów zeroemisyjnych na koniec 2021 r. wyniósł ponad 17%; na terenie zajezdni autobusowej przy ul. Kaczej oraz na terenie trzech węzłów przesiadkowych: Górczyn, Garbary i os. Sobieskiego uruchomiono kolejne stanowiska do ładowania autobusów elektrycznych (wartość projektu 125,3 mln zł);
- rozbudowę sieci tramwajowej – w 2021 r. otwarto nową trasę tramwajową Wilczak – Włodarska, a następnie kolejny jej odcinek Włodarska – Lechicka/Naramowicka;
- rozbudowę systemu Poznańskiego Roweru Miejskiego, który w 2021 r. obejmował łącznie 178 stacji z 1,7 tys. rowerów, w tym 1 tys. rowerów 3G oraz 0,7 tys. rowerów 4G (w tym 30 ze wspomaganiem elektrycznym);
- wsparcie dla Poznańskiej Kolei Metropolitalnej, która rozpoczęła działalność w czerwcu 2018 r.; obszar funkcjonowania PKM obejmuje gminy w promieniu ok. 50 km od miasta.
Miasto zachęciło prywatne firmy do uruchomienia w Poznaniu ekologicznej usługi car-sharingu. Usługi dotyczą współdzielenia samochodów na minuty, w tym pojazdów z napędem hybrydowym, współdzielenia skuterów elektrycznych, a od końca 2018 r. możliwości wypożyczenia elektrycznych hulajnóg.
Od 2020 r. Miasto Poznań jest partnerem organizowanej przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego Wielkopolskiej Platformy Wodorowej (WPW), która inicjuje rozwój problematyki energii w kontekście neutralnej dla klimatu gospodarki. Celem projektu jest inicjowanie działań na rzecz budowy potencjału gospodarczego pozwalającego na uzyskanie statusu wiodącego regionu w obszarze gospodarki związanej z zastosowaniem technologii wodorowych, w tym ekoinnowacji, jak również rozwoju efektywności energetycznej przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii wodorowych.
W 2021 r. Miasto Poznań podpisało Deklarację o woli powołania Wielkopolskiej Doliny Wodorowej. Deklarację podpisali przedstawiciele Samorządu Województwa Wielkopolskiego oraz prezydenci największych wielkopolskich miast, rektorzy uczelni i przedstawiciele biznesu. Dokument jest potwierdzeniem woli współpracy na rzecz rozwoju Wielkopolskiej Doliny Wodorowej oraz zaangażowania w rozwój całego krajowego ekosystemu opartego o technologie wodorowe.
Przedstawiciele Samorządu Województwa Wielkopolskiego oraz prezydenci największych wielkopolskich miast, rektorzy uczelni i przedstawiciele biznesu
arch. UMP
W ramach rozwijania technologii wodorowej, MPK Poznań złożyło wniosek o dofinansowanie zakupu 84 autobusów wodorowych do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Autobusy z napędem wodorowym mogą pojawić się w Poznaniu już w latach 2022-2025.
W 2021 r. Zakład Zagospodarowania Odpadów wraz z Miejskim Przedsiębiorstwem Komunikacyjnym w Poznaniu oraz Miastem Poznań podpisały list intencyjny dotyczący tworzenia warunków do uruchomienia w Poznaniu zeroemisyjnego transportu zbiorowego opartego o autobusy z napędem wodorowym.
Więcej informacji w rozdziałach Parkowanie pojazdów w Poznaniu, Współdzielenie pojazdów w Poznaniu, Przemieszczanie się rowerem w Poznaniu i Elektromobilność w Poznaniu,
Ochrona wód w Poznaniu
Wody powierzchniowe
Poznań zajmuje 9. miejsce wśród 198 polskich miast pod względem zagrożenia środowiska ściekami przemysłowymi i komunalnymi oraz 16. miejsce wśród 96 miast pod względem zużycia wody na cele przemysłowe i komunalne.
Miasto prowadziło liczne działania związane z ochroną wód powierzchniowych (w tym jezior) na terenie Poznania.
Rekultywacja, poprawa i stabilizacja jakości wód Jeziora Strzeszyńskiego i Jeziora Rusałka, wykonano:
- w 2021 r. dla oceny skuteczności dotychczasowych działań rekultywacyjnych na jeziorze Strzeszyńskim i jeziorze Rusałka wdrożono badania jezior wraz z monitoringiem i oceną stanu oraz wskazaniem dalszych metod rekultywacji (jego kontynuacja nastąpi w 2022 r.); w ramach zadania „Gospodarka wodna i ochrona wód – rekultywacja, poprawa i stabilizacja jakości wód jezior: Strzeszyńskiego i Rusałka – Monitoring wód wraz z diagnozą stanu ekologicznego oraz wskazaniem metod rekultywacji”;
- od 2017 r. na jeziorze Rusałka, corocznie na przełomie maja i czerwca, odbywa się kilkakrotne koszenie rdestnicy kędzierzawej, porastającej jezioro na głębokości ok. 0,5 m pod powierzchnią lustra wody; usuwa się w ten sposób dużą biomasę roślin, wraz z zawartymi w niej związkami biogennymi, stymulując jednocześnie rośliny do dalszego wzrostu; roślina ta podczas wzrostu jest korzystna dla zbiorników, ponieważ posiada duże zdolności do pobierania, a następnie magazynowania związków mineralnych i pierwiastków, szczególnie azotu i fosforu, które są głównymi przyczynami pogarszania się stanu jakości wody w akwenie; w 2021 r., w ramach zadania „Gospodarka wodna i ochrona wód – rekultywacja, poprawa i stabilizacja jakości wód jezior: Strzeszyńskiego i Rusałka”, wykaszanie rdestnicy kędzierzawej w jeziorze Rusałka wykonano na 80% powierzchni zbiornika.
Regularne kontrole i nadzór nad kąpieliskami – w granicach miasta w 2021 r. funkcjonowało 5 kąpielisk, które charakteryzowały się jednymi z najlepszych parametrów czystości na tle innych zbiorników wodnych, położonych w promieniu 100 km. Potwierdziły to badania Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, która dokonała czteroletniej oceny jakości wody w kąpieliskach za lata 2018-2021 (brak klasyfikacji danych za 4 lata dla kąpieliska Kiekrz):
- Malta – jakość doskonała;
- Krzyżowniki – jakość doskonała;
- Strzeszynek – jakość doskonała;
- Rusałka – jakość dobra.
Retencja wody
Konserwacja rowów, cieków, zbiorników wodnych oraz małej retencji i budowli hydrotechnicznych – dla przywrócenia, utrzymania i stabilizacji istniejących układów wodnych, utrzymania w nich właściwego reżimu hydrologicznego, warunkującego maksymalną retencję wody w układzie, przy jednoczesnej minimalizacji prawdopodobieństwa wystąpienia podtopień terenów przyległych (ochrona mieszkańców, przyległych terenów), prowadzona jest coroczna konserwacja rowów, cieków, zbiorników wodnych oraz małej retencji i budowli hydrotechnicznych. W ramach zadania zrealizowano:
- roboty konserwacyjne na 9 ciekach na terenie miasta o łącznej długości 25 km; zakres prac konserwacyjnych obejmował: usunięcie zatorów, namułów, oczyszczenie przepustów, skoszenie skarp, oczyszczenie cieków z zalegających śmieci; m.in. wykonano roboty na ciekach Skórzynka, Golęcinka, Starynka, Wierzbak z dopływami Ceglanka, Krzyżanka, Szklarka, na Strumieniu Junikowskim oraz cieku i rowie Bystrym, oczyszczano także brzegi stawu nr 1 w parku Sołackim;
- badanie jakości wody na Rowie Złotnickim – corocznie prowadzone są badania jakości wody na Rowie Złotnickim, bezpośrednim dopływie do jeziora Strzeszyńskiego; ze względu na brak opadów wykonano jedno badanie w trzech punktach, tj.: na wylocie do jeziora Strzeszyńskiego, na Rowie Złotnickim za torami oraz na odpływie ze zbiornika (ul. Borówkowa); badania obejmowały wskaźniki charakteryzujące warunki biogenne (azot azotanowy, azot ogólny, fosfor fosforanowy, fosfor ogólny); celem badania było uchwycenie lokalizacji ewentualnie dopływających zanieczyszczeń;
- konserwację budowli hydrotechnicznych – corocznie wykonywana jest konserwacja 8 budowli hydrotechnicznych, polegająca na wykaszaniu i wygrabianiu skarp przy budowlach, usunięciu glonów ze ścian i dna konstrukcji budowli, usunięciu namułów, zatorów z traw, gałęzi i zanieczyszczeń na zamknięciach; w celu ochrony przed lokalnymi podtopieniami wykonano także regularne czyszczenie 2 krat na cieku Wierzbak (ul. Konatkowskiej, Zaleskiego);
- sprzątanie brzegów jezior – wykonano czterokrotne sprzątanie brzegów jezior (Kierskiego, Strzeszyńskiego oraz Rusałki) na terenie miasta; zebrano ok. 4 ton zmieszanych odpadów komunalnych; dokonano trzykrotnego odbioru odpadów po sprzątaniu jeziora Kierskiego przez zewnętrzną jednostkę; interwencyjnie posprzątano odcinek jeziora Rusałka, o długości 200 m, przy wylocie do rzeki Bogdanki;
- aktualizację potrzeb konserwacji na wybranych ciekach Poznania w zakresie aktualnych parametrów technicznych, rozpoznając potrzeby i konieczność wykonania robót.
Rekultywacja zbiorników na cieku Wierzbak – zbiornik nr 2 Druskiennicka/Strzeszyńska i Folwark Podolany – w ramach zadania: „Gospodarka wodna i ochrona Wód” – rekultywacja zbiorników na cieku Wierzbak – zbiornik nr 2 Druskiennicka/Strzeszyńska oraz Folwark Podolany”, wykonano projekt oraz odmulono, pogłębiono i oczyszczono dna dwóch zbiorników na cieku Wierzbak, wykoszono i usunięto trzciny ze zbiornika nr 2 Druskiennicka/Strzeszyńska oraz wykonano liczne prace towarzyszące, konserwacyjne, renowacyjne i porządkowe.
Renowacja Stawów Strzeszyńskich – etap I – w ramach zadania „Gospodarka wodna i ochrona wód – renowacja Stawów Strzeszyńskich – etap I”, wykonano projekt oraz przeprowadzono odmulenie dwóch stawów tj.: stawu nr 1 i nr 2 (z 5 stawów), naprawę ubytków budowli upustowych, szandory, wymianę rurociągu DN400 o długości 12 m oraz zabezpieczono budowlę przed ingerencją bobrów. Działania przyczyniły się do zwiększenia retencji zbiorników oraz podczyszczania dopływających wód strumienia Strzeszyńskiego, będącego bezpośrednim dopływem cieku Bogdanka, który stanowi dopływ do jeziora Rusałka, na którym zlokalizowane jest kąpielisko miejskie. Rekultywacja dalszych zbiorników będzie kontynuowana w 2022 r.
Odbudowa cieku Ceglanka – w 2021 r. zlecono projekt „Odbudowa cieku Ceglanka” – aktualizacja projektu budowlano-wykonawczego odbudowy cieku Ceglanka wraz z zagospodarowaniem terenu przyległego oraz uwzględnieniem różnorodnych form infrastruktury krajobrazu. Celem projektu jest: powiększenie retencji korytowej na cieku (poprzez budowę zbiorników), tworzenie optymalnych warunków dla odprowadzenia i przepływu maksymalnej ilości wód opadowych oraz związana z tym ochrona przed lokalnymi podtopieniami. Realizacja projektu przyczyni się do tworzenia nowych, atrakcyjnych przestrzeni w zieleni publicznej, dostępnych dla mieszkańców Poznania. Zakończenie projektu przewidziane jest na 2022 r., w kolejnych latach nastąpi jego realizacja.
W 2021 r. realizowano zadanie pn.: „Zagospodarowanie wód opadowych na terenie użytku ekologicznego Traszki Ratajskie” obejmujące zasilanie stawów znajdujących się na terenie użytku ekologicznego Traszki Ratajskie z ujęcia wód deszczowych z dachów budynków Liceum Ogólnokształcącego Mistrzostwa Sportowego.
W 2021 r. został opracowany Plan Inwestycji Gospodarowania Wodami Opadowymi na terenie Miasta Poznania na lata 2021-2025, w którym znacząca część zadań inwestycyjnych dotyczy systemu retencji (w szczególności budowa i rozbudowa zbiorników retencyjnych). Zadania te będą realizowane w kolejnych latach zgodnie z przyjętym Planem. Ze względu na początkowy okres działalności, w 2021 r. zrealizowane zostało jedno zadanie inwestycyjne z zakresu retencji, tj. budowa ogrodu deszczowego na terenie Przepompowni Ścieków Hetmańska. Ponadto rozpoczęto prace w celu wdrożenia pilotażowych rozwiązań retencyjnych w pięciu lokalizacjach na terenie Poznania. Realizowany projekt zakłada wprowadzenie m.in. ogrodów deszczowych i niecek bioretencyjnych do przestrzeni publicznej. Celem projektu jest edukacja oraz promocja rozwiązań umożliwiających zagospodarowanie wód opadowych w miejscu opadu. Działanie jest ujęte w zadaniu inwestycyjnym Aquanet S.A. ,,Program małej retencji”.
„Mała retencja”, to zapoczątkowany w 2021 r. program polegający na dofinansowaniu przez Miasto rozwiązań, których celem jest zatrzymywanie i ponowne wykorzystywanie deszczówki. Jest to inicjatywa związana z pogłębiającymi się zmianami klimatycznymi i ich wpływem na stan zasobów wodnych w Poznaniu. W 2021 r. przyznano 135 dotacji dla osób prywatnych, firm, wspólnot mieszkaniowych oraz spółdzielni mieszkaniowych, na kwotę 736 tys. zł.
W 2021 r. został opublikowany dokument „Wytyczne zagospodarowania wód opadowych w obszarze zabudowy jednorodzinnej”. Publikacja w formie broszury, w przyjazny dla odbiorców sposób przybliża problem suszy w mieście, charakteryzuje rozwiązania umożliwiające zagospodarowanie wód opadowych oraz przedstawia szacunkowy koszt ich wykonania, jak również przybliża kwestie prawne związane z wodami opadowymi. Opracowany materiał został udostępniony na stronie internetowej Spółki Aquanet S.A., w celu zwiększenia wiedzy mieszkańców nt. możliwości zagospodarowania wód opadowych na terenie posesji.
W kwietniu 2021 r. spółka Aquanet S.A. przejęła od Zarządu Dróg Miejskich w Poznaniu prowadzenie działalności w zakresie zagospodarowania wód opadowych i roztopowych, przy wykorzystaniu sieci systemu urządzeń będących w posiadaniu Miasta Poznania przeznaczonych do zbierania, transportu, podczyszczania, odprowadzania lub retencji wód opadowych i roztopowych.
W 2021 r. prowadzone były przez Aquanet S.A. również działania promocyjno-edukacyjne na rzecz retencji, takie jak produkcja i emisja animacji promujących retencję wód opadowych i roztopowych.
Wody podziemne
W 2021 r. Miasto Poznań realizowało wiele działań w celu ochrony jakościowej i ilościowej wód podziemnych.
W celu ochrony jakościowej i ilościowej wód podziemnych prowadzono nadzór nad projektowaniem i dokumentowaniem przy pracach związanych z:
- projektowaniem ujęć wód oraz wykonaniem nowych studni (powstały 3 nowe studnie) w celu zaopatrzenia w wodę (dla potrzeb technologicznych, podlewania zieleni, dla potrzeb gospodarstwa domowego, szpitala);
- likwidacją nieczynnych lub zużytych techniczne studni ujmujących wody podziemne (likwidacja 7 studni), będących potencjalnym zagrożeniem dla jakości wód podziemnych i stanowiących drogę przemieszczania się zanieczyszczeń z powierzchni terenu do ujmowanej warstwy wodonośnej;
- wykonaniem lub likwidacją studni na ujęciu komunalnym dla miasta Poznania „Dębina”; w 2021 r. na ujęciu zlikwidowano 5 studni zużytych i niesprawnych technicznie oraz wykonano 5 nowych studni;
- wykonywaniem monitoringu środowiska gruntowo-wodnego na terenie zakładów transportowych, produkcyjnych, oczyszczalni ścieków, stacje paliw (17 obiektów), na terenie jednego zakładu zostały stwierdzone zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego w ilościach przekraczających dopuszczalne normy, w jednym zakładzie stwierdzono podwyższone normy.
Prowadzona jest także systematyczna inwentaryzacja ujęć wód podziemnych zlokalizowanych na terenie miasta, z uwzględnieniem warunków zagospodarowania przestrzennego miasta i ochrony wód podziemnych.