Miasto Poznań zrealizowało działania pomocowe dla osób z niepełnosprawnościami obejmujące wspieranie aktywizacji społecznej i zawodowej oraz polepszanie warunków życia, w tym szczególnie w przemieszczaniu się i dostępności przestrzeni publicznej.
Działania mające na celu niwelowanie skutków niepełnosprawności
Od 2018 r. Miasto Poznań stosuje, wprowadzone Zarządzeniem Prezydenta Miasta Poznania, Standardy Dostępności dla Miasta Poznania. Jest to zbiór wytycznych zabezpieczających dostępność architektoniczną, komunikacyjną i informacyjną dla realizacji nowych inwestycji oraz modernizacji czy przebudowy już istniejącego zagospodarowania.
W celu przeciwdziałania powstawaniu barier architektonicznych i funkcjonalnych w 2020 r. zrealizowano następujące działania:
- opiniowanie projektów architektonicznych inwestycji drogowo-komunikacyjnych z udziałem Miejskiej Społecznej Rady ds. Osób Niepełnosprawnych; w 2020 r. Rada, w oparciu o Standardy Dostępności dla Miasta Poznania, zaopiniowała 6 projektów oraz inwestycji drogowo-komunikacyjnych, uwzględniając potrzeby osób z różnego rodzaju niepełnosprawnościami; dotyczyły one remontów i budowy dróg, ulic, przejść dla pieszych, dróg rowerowych, zmian organizacji ruchu, m.in. przebudowy torowiska w ciągu ul. Fredry i ul. Mielżyńskiego, przebudowy ronda Rataje, zmiany organizacji ruchu na ul. 3 Maja, rewaloryzacji skweru przy klasztorze podominikańskim oraz systemu komunikacji wizualnej Centrum Szyfrów Enigma – Muzeum Enigmy w Poznaniu;
- promowanie zasad projektowania uniwersalnego poprzez przeprowadzenie szkoleń online dla przedstawicieli i przedstawicielek wydziałów oraz jednostek organizacyjnych Miasta Poznania;
- implementacja systemu wspomagającego orientację przestrzenną osób z dysfunkcjami narządu wzroku – TOTUPOINT; na system składają się znaczniki, które emitując dźwięk, informują osobę o jej położeniu; informacja przekazywana jest poprzez komunikat głosowy lub tekstowy; w 2019 r. system ten został pilotażowo zainstalowany w budynku Urzędu Miasta Poznania przy pl. Kolegiackim, a w 2020 r. – przy 3 makietach dotykowych na terenie miasta:
- Makieta Dzielnicy Zamkowej (skrzyżowanie ulic Święty Marcin i Wieniawskiego);
- Makieta Ostrowa Tumskiego (Ostrów Tumski);
- Makieta Stadionu Poznań (ul. Bułgarska 17);
- rozstrzygnięcie konkursu „Poznań dostępny – 2019” – spośród 15 podmiotów, które zgłosiły 22 projekty, wyłoniono laureatów w poszczególnych obszarach:
- „Dostępna kultura i sport”: I miejsce – Centrum Kultury ZAMEK za cykl pokazów filmowych „Obrazy wrażliwe”; II miejsce – Teatr Animacji za spektakle „Nic, dzika mrówka, Adam i Ewa – Zmysłowisko” oraz „Halo Kosmos! – Zmysłowisko”; III miejsce – Muzeum Archeologiczne w Poznaniu za projekt „Przeszłość w murach zapisana – historia Pałacu Górków w Poznaniu”;
Zwycięski projekt konkursu “Poznań dostępny” – cykl pokazów filmowych CK ZAMEK
arch. UMP
-
- „Innowacje”: I miejsce – Poznańskie Centrum Dziedzictwa za opracowanie i wdrożenie systemu informacji o dostępności Bramy Poznania; II miejsce – Stowarzyszenie Edukacyjne MCA za opracowanie publikacji „ATLAS DLA KULTURY” – jak udostępniać kulturę osobom z niepełnosprawnościami; III miejsce – Centrum Kultury ZAMEK za projekt „Teatr Powszechny”; pierwsze wyróżnienie dla Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Poznaniu za stworzenie i wdrożenie aplikacji myMPK; drugie wyróżnienie dla Akademickiego Koła Naukowego Gospodarki Przestrzennej za opracowanie i wdrożenie Poznańskiej Mapy Barier.
Podejmowane w 2020 r. działania Miasta Poznania obejmowały także przeciwdziałanie barierom w dostępie do informacji dla osób z niepełnosprawnościami. Polegały one m.in. na:
- realizacji warsztatów „Wielkopolski Urząd Dostępny 2020″, obejmujących 4 panele: savoir-vivre wobec osób z niepełnosprawnościami, dostępność cyfrowa, dostępność architektoniczna, dostępność informacyjno-komunikacyjna;
- udostępnianiu przygotowanego w 2019 r. „Poznańskiego przewodnika po ulgach i uprawnieniach dla osób z niepełnosprawnością i ich rodzin” w wersjach drukowanej (1 tys. egzemplarzy) i elektronicznej;
- bieżącym prowadzeniu portalu niepełnosprawni, który promował działania wspierające integrację społeczną i zawodową osób z niepełnosprawnościami o charakterze lokalnym i krajowym; informacje dotyczyły najważniejszych wydarzeń, zmian prawnych i organizacyjnych, imprez kulturalno-sportowych, wsparcia udzielanego w czasie pandemii COVID-19.
Aktywizacja społeczna osób z niepełnosprawnościami
Działania z zakresu aktywizacji społecznej osób z niepełnosprawnościami realizowano w ramach programu „Kierunki działań i zadania Miasta Poznania na rzecz integracji społecznej osób niepełnosprawnych na lata 2012-2020”. Koszt realizowanych w ramach programu działań w 2020 r. wyniósł 16,5 mln zł, w tym 5,7 mln zł to środki z budżetu Miasta Poznania. Pozostałe źródła finansowania pochodziły z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych. Głównym celem programu jest normalizacja środowiska życia osób z niepełnosprawnością, które codziennie mierzą się z wszelkiego rodzaju barierami architektonicznymi, technicznymi, transportowymi i informacyjnymi, oraz stworzenie warunków integracji i aktywnego ich udziału w życiu społecznym. Program założył realizację zadań obejmujących m.in.:
- rozwój i wzmacnianie potencjału osób z niepełnosprawnościami;
- niwelowanie i likwidowanie barier na drodze do integracji społecznej;
- pobudzanie i wspieranie różnorodnych form partycypacji i aktywności społecznej osób z niepełnosprawnościami;
- przeciwdziałanie dyskryminacji;
- kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji.
W zakresie rehabilitacji społecznej osób z niepełnosprawnościami w 2020 r. Miasto Poznań zrealizowało i dofinansowało takie działania, jak:
- działalność 9 warsztatów terapii zajęciowej, w których uczestniczyły 322 osoby z orzeczoną niepełnosprawnością;
- zaopatrzenie 651 osób w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze;
- dofinansowanie uczestnictwa w turnusach rehabilitacyjnych dla 885 osób;
- udzielenie pomocy w likwidacji barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się dla 429 osób;
- dofinansowanie usług tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika dla 1 osoby;
- zapewnienie trwałości projektu „Program mieszkalnictwa wspomaganego osób z niepełnosprawnością intelektualną z terenu miasta Poznania”, w ramach którego Miasto Poznań zleciło organizacji pozarządowej prowadzenie 2 mieszkań treningowych z 7 miejscami; łącznie (z programem unijnym) z różnorodnych form mieszkalnictwa wspomaganego dla osób dorosłych z niepełnosprawnościami skorzystało 45 osób, którym zapewniono też niezbędne usługi specjalistyczne.
Ponadto w 2020 r. realizowano programy finansowane z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz z Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, takie jak:
- moduł III programu „Pomoc osobom niepełnosprawnym poszkodowanym w wyniku żywiołu lub sytuacji kryzysowych wywołanych chorobami zakaźnymi” – program skierowany do osób, które w czasie pandemii COVID-19, tj. w okresie od 9 marca 2020 r. do 15 października 2020 r. utraciły możliwość korzystania z opieki świadczonej w placówce rehabilitacyjnej (m.in. Warsztaty Terapii Zajęciowej, Środowiskowe Domy Samopomocy, Dzienne Domy Pomocy Społecznej, Specjalne Ośrodki Szkolno-Wychowawcze); w ramach programu w 2020 r. do MOPR wpłynęło łącznie 1755 wniosków; do końca 2020 r. rozpatrzono 997 wniosków, z czego do dofinansowania zakwalifikowano 852 wnioski, w ramach których wypłacono 1,16 mln zł; pozostałe wnioski będą rozpatrywane w 2021 r.;
- „Zajęcia klubowe w warsztatach terapii zajęciowej” (WTZ) – zajęcia klubowe (jako zorganizowana formy rehabilitacji) wspierające osoby z niepełnosprawnościami w utrzymaniu samodzielności i niezależności w życiu społecznym i zawodowym w warsztatach terapii zajęciowej; program jest rozwiązaniem, które sprzyja aktywnemu wspomaganiu uczestników, którzy weszli na rynek pracy, oraz osób niepełnosprawnych przed rozpoczęciem procesu rehabilitacji w warsztacie terapii zajęciowej; w 2020 r. z tego wsparcia skorzystały dwa stowarzyszenia prowadzące warsztaty terapii zajęciowej; wydatkowały one kwotę 118,8 tys. zł dla 22 klubowiczów;
- „Asystent osobisty osoby niepełnosprawnej” (edycja 2019–2020) – celem programu jest zapewnienie osobom z niepełnosprawnościami w ich naturalnym środowisku społecznym warunków do rozwoju, nauki, pracy, uczestnictwa w kulturze, a także wzrost poziomu aktywności społecznej osób z niepełnosprawnościami oraz ograniczenie zjawiska izolacji i bierności; w trakcie realizacji projektu w 2020 r. z pomocy asystenta skorzystało 125 osób;
- „Opieka wytchnieniowa” (edycja 2020) – program zakładający wsparcie członków rodzin lub opiekunów sprawujących bezpośrednią opiekę nad osobami z niepełnosprawnościami poprzez możliwość uzyskania doraźnej, czasowej pomocy w postaci opieki dziennej, całodobowej lub poradnictwa specjalistycznego; usługi opieki wytchnieniowej były realizowane przez organizacje pozarządowe: Fundację Dom Autysty, Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Koło w Poznaniu, Stowarzyszenie Na Tak oraz Fundację Petra senior; wsparcie otrzymało łącznie 60 osób, w tym 6 dzieci.
W 2020 r. świadczone były także usługi opiekuńcze, w tym specjalistyczne, dla osób z niepełnosprawnościami. Zadanie wykonywały 2 organizacje: Polski Komitet Pomocy Społecznej – Wielkopolski Zarząd Wojewódzki w Poznaniu oraz Polski Czerwony Krzyż – Wielkopolski Oddział Okręgowy. Pomoc taką kierowano do osób dorosłych i dzieci, w tym osób samotnych, które z powodu wieku, choroby, niepełnosprawności lub innej przyczyny wymagały wsparcia, a także do osób wymagających pomocy w przypadku, kiedy rodziny tych osób nie były w stanie zapewnić im odpowiedniej opieki. W przeważającej większości odbiorcami usług opiekuńczych były osoby starsze. Łącznie z usług tego rodzaju skorzystało 3,8 tys. osób, w tym 70 osób objętych zostało specjalistycznymi usługami opiekuńczymi. Usługi były finansowane przede wszystkim z budżetu Miasta Poznania, Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych oraz Europejskiego Funduszu Społecznego.
Ponadto Fundacja Akceptacja zrealizowała 5 usług opiekuńczych na łączną kwotę 4,4 tys. zł dla osób ze zdiagnozowanym zakażeniem lub podejrzanych o zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2.
Ułatwienie mieszkańcom Poznania dostępu do bezpłatnego sprzętu rehabilitacyjnego, pielęgnacyjnego i wspomagającego zapewniała Miejska wypożyczalnia sprzętu rehabilitacyjnego, której usługi adresowane były przede wszystkim do osób starszych powyżej 70 roku życia, w trudnej sytuacji finansowej, zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. W 2020 r. do wypożyczalni zgłosiło się 287 osób, natomiast 5 osób dokonało wypożyczenia sprzętu.
Dużą rolę w aktywizacji społecznej osób z niepełnosprawnościami odgrywały organizacje pozarządowe. W 2020 r. powierzono i zlecono im realizację zadań z zakresu wsparcia osób z niepełnosprawnościami o łącznej wartości ponad 4,2 mln zł. W ramach zawartych 41 umów organizacje zrealizowały zadania publiczne w szczególności w takich obszarach, jak:
- zapewnienie opieki w warunkach ośrodków wspierających i rehabilitacji społecznej;
- poprawa stanu fizycznego i psychicznego osób z niepełnosprawnościami poprzez zapewnienie usług terapeutyczno-usprawniających;
- rozwój zawodowy oraz integracja osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin;
- poradnictwo dla osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin.
W ramach zadań publicznych zlecanych do realizacji organizacjom pozarządowym, finansowanych w formie dotacji z budżetu Miasta Poznania, w 2020 r. zrealizowano:
- projekty obejmujące m.in. m.in. warsztaty usprawniające fizycznie i usamodzielniające dla dzieci i młodzieży, akcję informacyjno-edukacyjną na temat autyzmu zakończoną wirtualnym biegiem eventowym, spektakl z tłumaczeniem na język migowy i z audiodeskrypcją dotyczący problematyki osób z niepełnosprawnościami, dyżur telefoniczny dla osób niewidomych i niedowidzących oraz ich rodzin, wydarzenia edukacyjne, terapeutyczne, artystyczne organizowane w związku ze Światowym Dniem Mózgowego Porażenia Dziecięcego, webinary na temat dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami (w kontekście dostępności cyfrowej);
- projekt „Krok do przodu III”, będący kontynuacją projektu z lat 2018–2019 dedykowanego dzieciom i młodzieży; kompleksowym, indywidualnym wsparciem objęto 24 podopiecznych z niepełnosprawnościami lub zagrożonych niepełnosprawnością w celu usprawnienia zaburzonych funkcji psychoruchowych, ograniczania deficytów rozwojowych oraz poprawy jakości życia; efektem działań była także poprawa funkcjonowania całej rodziny i zmiana błędnych postaw opiekuńczych i wychowawczych rodziców dziecka przewlekle i nieuleczalnie chorego.
W działania na rzecz pomocy osobom z niepełnosprawnościami aktywnie włączyły się jednostki pomocnicze Miasta Poznania. W 2020 r. sfinansowały one (w kwocie 31,4 tys. zł) działania związane z aktywizacją społeczną i integracją osób z niepełnosprawnościami poprzez organizację: wycieczek, zajęć ruchowych, zajęć terapeutycznych z zakresu alpakoterapii, zajęć rehabilitacyjnych „Golf bez granic”, terapii w kontakcie z przyrodą, obozów przetrwania.
Rehabilitacja zawodowa osób z niepełnosprawnościami
Na koniec 2020 r. osoby z niepełnosprawnościami stanowiły blisko 5% osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Poznaniu. Miasto Poznań systematycznie dążyło do pełnej aktywizacji szczególnie osób bezrobotnych z niepełnosprawnościami, poprzez liczne własne instrumenty oraz udzielanie pomocy w przypadku korzystania z zewnętrznych mechanizmów.
Integracja osób z niepełnosprawnościami na otwartym rynku pracy jest celem Poznańskiego programu integracji i aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnościami na lata 2016-2020. Działania ujęte w programie skierowane były do:
- osób z niepełnosprawnościami (zwiększanie ich potencjałów zawodowych, rozwój usług prozatrudnieniowych);
- przedstawicieli rynku pracy (wzrost zainteresowania zatrudnianiem przez pracodawców, przeciwdziałanie dyskryminacji).
Działania mające na celu aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnościami podjęte w 2020 r. obejmowały:
- funkcjonowanie Poznańskiego Centrum Wspierania Rozwoju Zawodowego, z usług którego skorzystało 46 osób z niepełnosprawnościami;
- przekazanie 6 osobom z niepełnosprawnością środków na podjęcie działalności gospodarczej (w tym 1 osobie w ramach „Programu Wyrównywania Różnic Między Regionami III” na podjęcie działalności gospodarczej w zakresie usług);
- zwrócenie pracodawcom kosztów utworzenia 4 stanowisk pracy dla osób z niepełnosprawnościami oraz kosztów poniesionych na 18 pracowniczek i pracowników pomagających osobom z niepełnosprawnościami w pracy;
- umożliwienie odbycia szkoleń i staży, z których skorzystały 2 osoby;
- udzielenie pomocy dla 227 osób z niepełnosprawnościami w uzyskaniu wyższego wykształcenia.
Miasto Poznań od 2012 r. realizuje program Aktywny Samorząd skierowany do osób z niepełnosprawnościami. Głównym celem programu jest wyeliminowanie lub zmniejszenie barier ograniczających ich uczestnictwo w życiu społecznym, zawodowym i w dostępie do edukacji. Program finansowany był ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. W 2020 r. wsparciem objęto 227 osób, którym dofinansowano lub udzielono refundacji kosztów uzyskania wykształcenia na poziomie wyższym, oraz 142 osoby, którym dofinansowano lub refundowano m.in.:
- zakup i montaż oprzyrządowania do posiadanego samochodu;
- koszty uzyskania prawa jazdy;
- zakup sprzętu elektronicznego oraz oprogramowania i szkoleń w zakresie jego obsługi;
- zakup wózka inwalidzkiego o napędzie elektrycznym oraz koszty utrzymania jego sprawności
technicznej; - zakup protezy kończyny oraz koszty utrzymania jej sprawności technicznej;
- zakup skutera lub oprzyrządowania do wózka ręcznego;
- zapewnienie opieki dla osoby zależnej w celu utrzymania jej aktywności zawodowej.
Pomoc osobom z zaburzeniami psychicznymi
W 2020 r. pomoc Miasta skierowana do osób z zaburzeniami psychicznymi polegała przede wszystkim na:
- zapewnieniu funkcjonowania 10 placówek udzielających pomocy osobom z zaburzeniami psychicznymi (w tym 9 środowiskowych domów samopomocy prowadzonych przez różne stowarzyszenia oraz Dzienny Ośrodek Adaptacyjny nr 1 prowadzony przez Miasto Poznań); placówki te oferowały łącznie 377 miejsc dziennego pobytu; na koniec 2020 r. korzystało z nich 410 osób;
- świadczeniu specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi; zadanie zlecono do realizacji Polskiemu Komitetowi Pomocy Społecznej – Wielkopolski Zarząd Wojewódzki w Poznaniu; w 2020 r. ze specjalistycznych usług skorzystało 69 osób;
- realizacji programu „Klucz” przez Dział Wsparcia Specjalistycznego Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie; w ramach programu pomocą pracowników socjalnych objęto 114 rodzin, udzielono 1,4 tys. konsultacji oraz 1,3 tys. porad specjalistycznych oraz podjęto 15 interwencji; program miał na celu m.in.: stworzenie warunków do poprawy stanu zdrowia psychicznego, motywowanie osób chorych do podjęcia lub utrzymania leczenia, wspieranie integracji;
- realizacji projektu „Testowanie modelu wsparcia usamodzielnia młodych z zaburzeniami psychicznymi – Moja Sprawa!”, który był skierowany do 520 osób w wieku 15-29 lat; projekt miał na celu wyrównanie szans młodych osób z zaburzeniami psychicznymi w procesie usamodzielniania się i zapewnienie im dostępu do zatrudnienia wspomaganego; w 2020 r. 35 osób zostało objętych wsparciem konsultanta ds. społecznych; projekt realizowany w latach 2018-2021 otrzymał dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego;
- zapewnienie trwałości „Programu mieszkalnictwa wspomaganego osób z niepełnosprawnością intelektualną z terenu miasta Poznania”;
- realizacji zadania Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym, w ramach którego zrealizowano 2 projekty – pierwszy adresowany był do 2 grup odbiorców: osób 60+ (profilaktyka zaburzeń otępiennych, depresji, uzależnień, zaburzeń lękowych), a także dzieci i młodzieży oraz ich rodziców i opiekunów (profilaktyka uzależnień i promocja życia bez używek oraz wczesna interwencja terapeutyczna dla młodzieży zagrożonej uzależnieniem, profilaktyka zaburzeń koncentracji, depresji, zaburzeń lękowych, zaburzeń odżywiania w wieku młodzieńczym); drugi projekt obejmował cykl warsztatów online na temat stresu oraz depresji, skierowanych do młodzieży szkolnej; pomocą objęto 710 osób; koszt działań wyniósł 38 tys. zł.
W 2020 r. Termedia Sp. z o.o. Wydawnictwa Medyczne i Specjalistyczne w partnerstwie z Fundacją CISZUM oraz Miastem Poznań rozpoczęła realizację projektu dofinansowanego z Funduszy Europejskich „Środowiskowe Centrum Zdrowia Psychicznego Poznań PÓŁNOC”. W ramach projektu wsparciem objęte zostaną osoby fizyczne (od 18 roku życia), które uczą się, pracują lub zamieszkują, a w przypadku osób bezdomnych – które przebywają na terenie Poznania – ze szczególnym uwzględnieniem obszaru północnych dzielnic Poznania. Bezpośrednimi odbiorcami wsparcia będą 2 grupy: osoby z zaburzeniami psychicznymi oraz osoby z ich otoczenia (rodzina, opiekun), w przypadku, gdy będą one niezbędne do skutecznej pomocy osobie chorej. Celem projektu jest wsparcie 700 osób, w tym 450 zagrożonych wykluczeniem społecznym lub wykluczonych z tytułu zaburzenia psychicznego do końca 2022 r., poprzez utworzenie Środowiskowego Centrum Zdrowia Psychicznego dla dorosłych.