W 2018 r. wydatki Miasta Poznania na pomoc społeczną i wsparcie rodzin wyniosły ponad 650 mln zł czyli ponad 16% rocznych wydatków budżetu. Najwięcej wydatkowano na świadczenia wychowawcze (np. program “Rodzina 500+”), rodzinne, opiekuńcze, alimentacyjne.
Świadczenia dla rodzin
W 2018 r. w ramach wspierania poznańskich rodzin wypłacono różne formy świadczeń zabezpieczenia społecznego, a wśród nich:
- zasiłki rodzinne wraz z dodatkami (267,1 tys. świadczeń),
- świadczenia opiekuńcze (89,9 tys. świadczeń),
- świadczenie wychowawcze “500+” (468 tys. świadczeń),
- świadczenie “Dobry Start” (49,8 tys. świadczeń),
- jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka (3,2 tys. świadczeń),
- jednorazowe świadczenie z tytułu urodzenia się dziecka, u którego zdiagnozowano nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu (54 świadczenia),
- świadczenie rodzicielskie (10,7 tys. świadczeń),
- zasiłek dla opiekuna (1 tys. świadczeń),
- świadczenia wynikające z realizacji poznańskiej polityki na rzecz rodziny, w tym: Poznańskie Świadczenie Żłobkowe (1,0 tys. świadczeń), Poznańskie Świadczenie na rzecz Wieloraczków (66 świadczeń) oraz dodatek z tytułu wychowania dziecka w rodzinie wielodzietnej finansowany ze środków budżetu Miasta (25,2 tys. świadczeń).
W 2018 r. wypłacono świadczenia alimentacyjne na łączną kwotę 13,9 mln zł. Objęły one 2,2 tys. osób, w tym prawie 1,7 tys. rodzin.
40,4 tys. dzieci z 29,9 tys. poznańskich rodzin skorzystało z rządowego programu „Rodzina 500+”.
Łączna kwota wypłaconych świadczeń wychowawczych wyniosła 239,7 mln zł, natomiast świadczeń w pieczy zastępczej (dodatek wychowawczy oraz dodatek do zryczałtowanej kwoty) 2,9 mln zł (dla 0,5 tys. dzieci z 400 rodzin).
Program rozwoju pieczy zastępczej
Realizacja miejskiego Programu wspierania rodziny i rozwoju pieczy zastępczej na lata 2017–2019, wynikająca z lokalnych potrzeb oraz z przepisów prawa, ma na celu zapewnienie pieczy zastępczej każdemu dziecku w sytuacji kryzysowej adekwatnie do jego indywidualnych potrzeb. Główne cele programu, to m.in.:
- upowszechnienie wśród mieszkańców Poznania wiedzy na temat systemu wspierania rodziny,
- zwiększenie dostępności placówek wsparcia dziennego,
- realizowanie programów służących wszechstronnemu rozwojowi dzieci i młodzieży oraz godzeniu przez dorosłych życia rodzinnego i zawodowego,
- zapewnienie rodzinie ze zdiagnozowanymi problemami odpowiednich do potrzeb usług, pomocy i świadczeń.
Do zadań Miasta należy zapewnianie opieki nad dziećmi z Poznania, umieszczonych (na mocy postanowienia sądowego po śmierci rodziców naturalnych, bądź po pozbawieniu, ograniczeniu lub zawieszeniu im praw rodzicielskich), w rodzinach zastępczych (spokrewnionych, zawodowych lub niezawodowych) lub poznańskich placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego, interwencyjnego lub rodzinnego. Zadania realizowane są przez miejskie jednostki organizacyjne oraz organizacje pozarządowe.
Zadania zrealizowane w 2018 r. ramach programu obejmowały głównie utrzymanie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz zapewnienie pozostałych usług, w tym:
- usług wolontariatu,
- wsparcia terapeutycznego,
- poradnictwa psychologicznego i pedagogicznego,
- organizacji zajęć edukacyjnych, kulturalnych i integracyjnych dla dzieci i rodzin,
- rozwoju edukacji małego dziecka,
- organizowanie wypoczynku letniego,
- zapewnienie specjalistycznego poradnictwa i terapii rodzinnej.
Rodziny zastępcze
W 2018 r. w Poznaniu funkcjonowało 476 rodzin zastępczych, w których przebywało 662 dzieci. Ponad połowę stanowiły rodziny spokrewnione, a 5% było rodzinami zawodowymi.
Pomoc finansowa Miasta udzielona dzieciom umieszczonym w rodzinnej pieczy zastępczej w 2018 r. wynosząca łącznie 6,2 mln zł, polegała m.in. na:
- wypłacie comiesięcznego świadczenia dla 662 dzieci, w tym dla 5 dzieci cudzoziemskich,
- jednorazowego świadczenia na pokrycie niezbędnych kosztów związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka dla 65 dzieci,
- dodatkowej pomocy pieniężnej w sytuacji losowej lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki dla 47 dzieci,
- dofinansowania do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dziecka w wieku od 6 do 18 r. życia raz w roku dla 134 dzieci,
- wypłacie świadczeń dla 20 rodzin pomocowych i pokrycia kosztów utrzymania lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu wielorodzinnym dla 11 rodzin zastępczych zawodowych.
Liczba dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej oraz rodzin zastępczych zmniejsza się. W 2018 r. 117 dzieci przestało być wychowankami poznańskich rodzin zastępczych. Połowa z nich opuściła rodziny z powodu osiągnięcia pełnoletności, a 20 powróciło do rodziny naturalnej.
Organizator rodzinnej pieczy zastępczej
W Poznaniu funkcję organizatora rodzinnej pieczy zastępczej pełnią Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie oraz Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda”. Na koniec 2018 r. w Miejskim Ośrodku Pomocy Rodzinie w Poznaniu, zatrudnionych było 25 koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej (19 etatów), którzy podjęli współpracę z 289 rodzinami zastępczymi i 53 pełnoletnimi wychowankami rodzin zastępczych. Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda” zatrudniało 16 koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej (14 etatów), którzy swoim wsparciem objęli 180 dzieci z 178 rodzin zastępczych, 52 pełnoletnich wychowanków, pozostających pod opieką rodzin zastępczych oraz 17 usamodzielnionych wychowanków. W 2018 r. Miasto Poznań uzyskało dotację z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na pokrycie kosztów wynagrodzenia koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej w łącznej wysokości – 542 668 zł (MOPR – otrzymał dofinansowanie w wysokości 350 661 zł, CWR – 192 007 zł).
Ponadto Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda” realizowało następujące zadania organizatora rodzinnej pieczy zastępczej:
- prowadzenie naboru kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka,
- kwalifikowanie osób kandydujących do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz wydawanie zaświadczeń kwalifikacyjnych zawierających potwierdzenie ukończenia szkolenia,
- organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka,
- zapewnianie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji,
- zapewnianie pomocy i wsparcia osobom sprawującym rodzinną pieczę zastępczą, w szczególności w ramach grup wsparcia oraz rodzin pomocowych,
- prowadzenie poradnictwa i terapii dla osób sprawujących rodzinną pieczę zastępczą i ich dzieci oraz dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej,
- zapewnianie rodzinom zastępczym zawodowym i niezawodowym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka poradnictwa, które ma na celu zachowanie i wzmocnienie ich kompetencji oraz przeciwdziałanie zjawisku wypalenia zawodowego,
- zgłaszanie do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną.
Pomoc rodzicom pełniącym funkcję rodzin zastępczych odbywała się m.in. w ramach prowadzonego przez Centrum “Klubu dla Rodzin Zastępczych” (skupiającego 373 rodziny zastępcze).
Rodzice biologiczni dzieci, które objęte są rodzinną pieczą zastępczą uzyskali z kolei wsparcie w “Klubie Dobrych Rodziców” (23 rodziny).
Instytucjonalna opieka nad dzieckiem
Do zadań Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie należy kierowanie dzieci pozbawionych opieki i wychowania rodziców (na podstawie postanowień sądu rodzinnego) do instytucjonalnych form pieczy zastępczej, tj. placówek opiekuńczo-wychowawczych o charakterze: socjalizacyjnym, interwencyjnym, specjalistyczno-terapeutycznym i rodzinnym.
W 2018 r. w Poznaniu funkcjonowały:
- 3 publiczne placówki łączące zadania placówek typu socjalizacyjnego i interwencyjnego (Dom Dziecka Nr 2, Dom Dziecka Nr 3 oraz Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda”),
- 2 niepubliczne placówki socjalizacyjne (Dom Opiekuńczo – Wychowawczy dla Dziewcząt oraz Ochronka „Jurek”)
- 6 placówek rodzinnych (Rodzinne Domy),
- 2 niepubliczne placówki łączące zadania placówek typu socjalizacyjnego i interwencyjnego (Dom Młodzieży im. św. Dominika Savio oraz Dom Młodzieży im. bł. Laury Vicuni),
- 1 miejska placówka wsparcia dziennego – Centrum Wspierania Rozwoju Dzieci i Młodzieży „Klub” oraz 21 innych placówek prowadzonych przez fundacje, stowarzyszenia i parafie.
W mieście funkcjonuje 1 miejska placówka wsparcia dziennego – Centrum Wspierania Rozwoju Dzieci i Młodzieży „Klub” oraz 21 innych placówek prowadzonych przez fundacje, stowarzyszenia i parafie.
Koszt funkcjonowania placówek opiekuńczo-wychowawczych w 2018 r. wyniósł około 15 mln zł.
Wobec braku wystarczającej liczby miejsc w placówkach działających w mieście, MOPR wnioskuje o skierowanie dzieci do placówek poza Poznaniem. Na koniec grudnia 2018 r. dotyczyło to 8 dzieci, co stanowi około 9% ogółu dzieci wymagających umieszczenia w odpowiednich placówkach.
Wsparcie rodzin z problemami przemocy
W 2018 r. Miasto Poznań kontynuowało realizację Miejskiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na terenie Miasta Poznania w latach 2010 – 2020. Celem programu jest przeciwdziałanie przemocy w rodzinie oraz polepszenie skuteczności działań na rzecz osób doświadczających i stosujących przemoc domową. W ramach programu prowadzone są działania obejmujące:
- podniesienie świadomości i wrażliwości społecznej poprzez profilaktykę i edukację w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie,
- zwiększenie dostępności i zapewnienie kompleksowej pomocy rodzinom doświadczającym przemocy oraz efektywności ochrony ofiar przemocy w rodzinie,
- zwiększenie dostępności i skuteczności działań interwencyjnych oraz oddziaływań korekcyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie,
- zintegrowanie środowisk i działań na rzecz ograniczania przemocy w rodzinie,
- zwiększenie kompetencji pracowników służb realizujących zadania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
W 2018 r. prowadzono liczne działania pomagające rodzinom doświadczających przemocy oraz znajdujących się w sytuacjach kryzysowych, m.in.:
- udzielono pomocy w formie poradnictwa osobom dotkniętym przemocą w rodzinie (medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, zawodowego i rodzinnego); łącznie z pomocy skorzystało 1,3 tys. osób,
- prowadzono procedury Niebieskiej Karty – sporządzono łącznie 1 353 formularze Niebieskiej Karty; procedurą objęto 1 496 rodzin; w wyniku ustania przemocy w rodzinie zakończono 407 procedur, natomiast 565 procedur zostało zakończonych po stwierdzeniu braku zasadności podejmowania działań,
- prowadzono Miejskie Centrum Interwencji Kryzysowej (MCIK), w tym: Punkt Interwencji Kryzysowej, Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy, telefony zaufania:
- w ramach Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Ofiar Przemocy udzielono schronienia 70 osobom,
- w ramach MCIK z pomocy skorzystały 452 osoby dotknięte przemocą, w tym: 359 kobiet, 91 mężczyzn oraz 2 dzieci; z programów terapeutycznych prowadzonych przez MCIK skorzystało 300 osób dotkniętych przemocą w rodzinie,
- z pomocy udzielanej przez Punkt Interwencji Kryzysowej skorzystało 446 osób doświadczających przemocy, z tego 357 kobiet oraz 89 mężczyzn,
- prowadzono punkty konsultacyjne, w ramach których udzielono pomocy 843 osobom, z tego 255 kobietom, 232 mężczyznom oraz 356 dzieciom,
- prowadzono programy korekcyjno-edukacyjne dla sprawców przemocy w rodzinie. W 2018 r. dla mieszkańców Poznania prowadzony był program korekcyjno-edukacyjny dla sprawców przemocy w rodzinie, w którym udział wzięło 10 osób, w tym przez 8 osób został zakończony pozytywnie,
- odbyło się 7 posiedzeń Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, w którym udział wzięli przedstawiciele Urzędu Miasta Poznania, Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie, Miejskiego Centrum Interwencji Kryzysowej oraz organizacji pozarządowych; w ramach działalności Zespołu pomocy udzielono 4,2 tys. osobom.
Pomoc dla usamodzielniającej się młodzieży
Do zadań Miasta należy pomoc w życiowym usamodzielnieniu się i integracji ze środowiskiem osobom, które po osiągnięciu pełnoletności opuszczają:
- rodzinę zastępczą,
- rodzinny dom dziecka,
- placówkę opiekuńczo-wychowawczą,
- placówkę opiekuńczo-terapeutyczną,
- dom pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie,
- dom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży oraz schronisko dla nieletnich,
- zakład poprawczy,
- specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy,
- specjalny ośrodek wychowawczy,
- młodzieżowy ośrodek socjoterapii zapewniający całodobową opiekę,
- młodzieżowy ośrodek wychowawczy.
W 2018 r. udzielono pomocy na kwotę 1,4 mln zł., w tym m. in.:
- wypłacono 234 osobom comiesięczną pomoc na kontynuowanie nauki,
- wypłacono 60 osobom pomoc na usamodzielnienie się,
- przyznano 62 osobom pomoc na zagospodarowanie.
W 2018 r. w 4 mieszkaniach chronionych zamieszkiwało 21 pełnoletnich usamodzielniających się wychowanków rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych, a na koniec grudnia na miejsce w mieszkaniu chronionym oczekiwało 7 wychowanków pieczy zastępczej (2 wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz 5 wychowanków rodzin zastępczych). Ponadto 63 wychowanków rodzin zastępczych osiągnęło pełnoletność a instytucjonalne formy opieki opuściło 50 wychowanków pochodzących z Poznania.
W 2018 r. w ramach realizacji rządowego programu „Dobry start”, Miasto Poznań przekazało dla 540 dzieci w pieczy zastępczej (rodzinnej i instytucjonalnej) świadczenia na kwotę łączną 162 tys. zł, w tym: dla 369 dzieci znajdujących się w rodzinach zastępczych, 154 dzieci przebywającej w placówkach opiekuńczo – wychowawczych oraz 17 osób usamodzielnionych.
W sytuacjach tego wymagających koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej występowali do Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda” o objęcie rodziny pomocą prawnika lub wolontariusza. Ponadto organizowane były spotkania ze specjalistami oraz instytucjami działającymi na rzecz rodzin (pracownicy socjalni MOPR, kuratorzy, policja itp.).
W celu pozyskiwania wolontariuszy dla rodzin zastępczych kontynuowana była współpraca ze Stowarzyszeniem „Lepszy Świat” oraz Wydziałowym Centrum Wolontariatu „VOLONTARIO” (objęto wsparciem wolontariuszy pozyskanych przez koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej MOPR dla 27 rodzin zastępczych).