W 2021 r. odbył się w Poznaniu Pierwszy Poznański Panel Obywatelski (PPO), który zorganizowano z inicjatywy organizacji pozarządowych, postulujących podjęcie wzmożonych działań przeciwdziałających zmianom klimatu.
Panel obywatelski to proces demokratycznego podejmowania decyzji. Do udziału w nim zaprasza się losowo wyłonioną, reprezentatywną grupę obywatelek i obywateli danej społeczności
Logo Poznańskiego Panelu Obywatelskiego
arch. UMP
W Poznaniu zorganizowano panel po raz pierwszy, by poszerzyć zakres działań włączających mieszkańców w projektowanie działań Miasta w dwóch tematach:
- Jak zaadaptować lasy i tereny zieleni w Poznaniu do zmieniającego się klimatu?
- Czy całkowicie odejść w Poznaniu od spalania węgla w gospodarstwach domowych?
Plakaty promujące Poznański Panel Obywatelski
arch. UMP
Podczas panelu wypracowano listę rekomendacji, którą Prezydent Miasta Poznania przyjął do wdrożenia. Celem panelu było zintensyfikowanie działań w obszarze zieleni i klimatu „Zielone, mobilne miasto”. W związku z tym, że jest to jeden z pięciu priorytetów Strategii Rozwoju Miasta, władze Poznania podjęły decyzję o jego organizacji i tym samym panel stał się kolejnym – obok spotkań czy konsultacji – narzędziem do włączenia mieszkańców.
Za przeprowadzenie PPO odpowiadało wybrane w konkursie dla organizacji pozarządowych stowarzyszenie Inicjatywa z Natury Rzeczy, które ma doświadczenie w organizacji paneli obywatelskich i stosowaniu narzędzi demokracji deliberacyjnej, także za granicą. Za przygotowanie i przeprowadzenie panelu odpowiadał 3-osobowy Zespół Koordynujący, a za prawidłowy przebieg panelu, zapewnienie jego zgodności ze standardami oraz postanowieniami regulaminu panelu – Zespół Monitorujący, w którego skład wchodzili: przedstawiciele i przedstawicielki różnych organizacji, Urzędu Miasta Poznania, Radnych oraz naukowcy poznańskich uczelni, w tym Uniwersytetu im. A. Mickiewicza i Uniwersytetu Ekonomicznego. Opracowano i przyjęto regulamin, a także standardy, obejmujące m.in. transparentność i otwartość.
Losowanie panelistek i panelistów do Poznańskiego Panelu Obywatelskiego odbyło się w kilku etapach. Najpierw wyłoniono losowo adresy poznańskich mieszkań, do których wysłano listy z informacją i zaproszeniem do udziału w panelu. Nadano blisko 20 000 listów, z czego 1009 osób zarejestrowało się, co stanowiło najwyższą w Polsce liczbę osób chętnych do udziału w panelu. Za pomocą informatycznego algorytmu, przygotowanego przez naukowca z Instytutu Matematyki Uniwersytetu Gdańskiego, wyłoniono sześć potencjalnych składów panelistów, w których udało się odzwierciedlić niemal idealnie strukturę demograficzną Poznania. Wyłonienie jednego, ostatecznego składu, z tych sześciu, odbyło się poprzez rzut kostką. Transmisja z losowania odbyła się online i mógł ją oglądać każdy zainteresowany.
Na początku marca skład panelu, łącznie z grupą rezerwową, liczył 70 osób. Harmonogram Poznańskiego Panelu Obywatelskiego uwzględniał cztery spotkania edukacyjne (po dwa spotkania na każdy temat szczegółowy Panelu), cztery spotkania deliberacyjne oraz dwa spotkania wstępne, przeznaczone na integrację i szkolenie dla panelistów i panelistek. Łącznie wzięli oni udział w 31,5 godzinach spotkań, z czego 3,5 godziny przeznaczono na spotkania wprowadzające, 10,5 godz. na część edukacyjną, a 17 godzin na część deliberacyjną. Wszystkie spotkania edukacyjne miały charakter otwarty: ich przebieg transmitowany był na żywo na kanale YouTube Panelu oraz na Facebooku. Nagrania ze spotkań publikowane były także na stronie internetowej Panelu, wraz z prezentacjami ekspertów oraz wszelkimi dodatkowymi materiałami edukacyjnymi, które otrzymał Zespół Koordynujący. Spotkania deliberacyjne miały charakter zamknięty: uczestniczyli w nich jedynie paneliści, panelistki, oraz zespół facylitatorski, a do prywatnej transmisji dostęp mieli specjalnie wyznaczeni obserwatorzy.
Spotkanie w ramach Poznańskiego Panelu Obywatelskiego
arch. UMP
Panel zakładał także zaangażowanie mieszkańców, którzy mogli wziąć udział w otwartych konsultacjach dot. tematów szczegółowych, oraz mieli możliwość przesyłania swoich uwag, oraz obserwowania spotkań edukacyjnych – za pomocą strony internetowej, kanałów Facebook i YouTube.
Organizacje pozarządowe działające w obszarze ekologii miały możliwość włączenia się, jako strony Panelu. Mogła to zrobić każda organizacja, grupa nieformalna oraz instytucja, której działania związane są z tematem Panelu lub takiej, na którą bezpośredni wpływ mają kwestie poruszane podczas wydarzenia.
Do wstępnych rekomendacji można było zgłaszać uwagi. Można było zapoznać się z informacjami publikowanymi na oficjalnej stronie Miasta oraz materiałami przekazanymi przez ekspertów i strony (wszystkie są dostępne na stronie Panelu).
W ramach części edukacyjnej Panelu, oprócz planowych, transmitowanych spotkań sobotnich, odbyły się również cztery spotkania nieformalne. Były to tzw. Podwieczorki z Ekspertami, podczas których paneliści i panelistki mieli szansę spotkać się na dłużej z jednym lub dwoma samodzielnie wskazanymi specjalistami, by dodatkowo pogłębić swoją wiedzę i zadać pytania. Nagrania z tych spotkań publikowano w profilach społecznościowych Panelu (YouTube oraz Facebook).
Mimo zorganizowania Panelu podczas obostrzeń związanych z pandemią COVID-19 i ograniczonych możliwości spotkań bezpośrednich, zadbano o przyjemną i ciepłą atmosferę wśród panelistów i panelistek. Otrzymali oni pocztą paczki powitalne z herbatą, kawą, słodką przekąską oraz krótką wiadomością od Zespołu Koordynującego. Wszystkie znajdujące się w paczkach produkty były ekologiczne oraz, o ile to było możliwe, posiadały certyfikat sprawiedliwego handlu. Opakowanie i wypełnienie całkowicie nadawały się do recyklingu i nie zawierały plastiku. Dużymi wyzwaniami w trakcie organizacji Panelu była duża różnorodność grupy panelistów i panelistek, a także czas pandemii, bez możliwości fizycznego spotkania. Najstarszy panelista miał ponad 90 lat i aktywnie brał udział w spotkaniach.
Panel w całości zrealizowano online. Paneliści mogli uczestniczyć w szkoleniach obsługi sprzętu komputerowego i oprogramowania, a osoby, które nie posiadały komputera – otrzymały niezbędny sprzęt. Organizacja panelu wzbudziła zainteresowanie ogólnopolskich i lokalnych mediów (gazety, radio, telewizja, Internet). W proces panelu włączono także Radnych i Prezydenta Miasta Poznania oraz Zastępcę Prezydenta odpowiadającego m.in. za sprawy środowiska. Wdrażanie rekomendacji jest na bieżąco monitorowane, a opracowanie dotyczące sposobów i możliwości wdrażania każdej rekomendacji jest dostępne na stronie internetowej PPO.
Panel trwał pół roku, jednak poprzedzony był wcześniejszymi przygotowaniami. Po zakończeniu panelu i przekazaniu rekomendacji Prezydentowi Miasta Poznania, Urząd Miasta rozpoczął pracę nad ich wdrażaniem. Każda z 77 rekomendacji została poddana analizie przez zespół przedstawicieli różnych wydziałów, miejskich jednostek organizacyjnych i spółek z udziałem Miasta. Niektóre z rekomendacji są już realizowane, dla innych wyznaczono terminy realizacji.
Na przeprowadzenie panelu przeznaczono z budżetu Miasta 200 tys. zł.