W 2021 r. zwiększyła się powierzchnia gruntów zabudowanych i zurbanizowanych oraz zmniejszyła się powierzchnia gruntów rolnych i leśnych.
Powierzchnia miasta
Poznań zajmuje 261,9 km2 powierzchni. W historycznym układzie przestrzenno-administracyjnym podzielony był na 5 dużych dzielnic: Grunwald, Jeżyce, Nowe Miasto, Stare Miasto i Wilda. Obecnie obszar Poznania jest podzielony na 42 jednostki pomocnicze Miasta – osiedla.
Granice administracyjne miasta wyznaczają następujące współrzędne geograficzne:
- 52º 17’ 34” i 52º 30’ 27” szerokości geograficznej północnej;
- 16º 44’ 08” i 17º 04’ 28” długości geograficznej wschodniej.
Największy udział w powierzchni Poznania stanowią grunty należące do Miasta (37%), we władaniu osób fizycznych pozostaje 29%, grunty Skarbu Państwa stanowią 25%. Pozostałe 9% jest własnością różnych osób, organizacji i osób prawnych.
Poznań na tle mapy Open Street Map
Struktura funkcjonalno-przestrzenna
Strukturę funkcjonalno-przestrzenną w znacznym stopniu kształtują uwarunkowania środowiskowe miasta. Przebiegająca południkowo dolina Warty stanowi oś ekologiczną miasta, determinując rozwój przestrzenny Poznania po obu jej stronach. Połączona z równoleżnikowo ukształtowanymi dolinami dopływów Warty: Bogdanki, Cybiny i Głównej tworzy system ciągów ekologicznych wschód-zachód, północ-południe. System dolin, uzupełniony pierścieniowo rozłożonymi terenami zieleni historycznego systemu fortyfikacyjnego Poznania, stanowi osnowę ekologiczną miasta – klinowo-pierścieniowy system zieleni.
W części centralnej Poznania koncentrują się funkcje metropolitalne i centrotwórcze. Wokół centrum, w zabudowie o charakterze śródmiejskim i kwartałowym, obserwuje się przenikanie funkcji ogólnomiejskich i mieszkaniowych. Im dalej od centrum, tym funkcje ogólnomiejskie ustępują funkcjom mieszkaniowym w postaci zabudowy, o charakterze blokowym wielkich osiedli, jak i zabudowy wolnostojącej. W części peryferyjnej dominuje zabudowa mieszkaniowa wolnostojąca, przemysłowa, otwarte tereny rolnicze i przyrodnicze. Obserwuje się silną presję urbanizacyjną na tereny rolnicze oraz przyrodnicze, zwłaszcza na północy miasta na użytkach rolnych na osiedlu Morasko oraz w pobliżu dolin rzek, m.in.: Bogdanki, Głuszynki i Michałówki czy strumienia Junikowskiego.
Struktura użytkowania gruntów Poznania w 2021 r.
Struktura użytkowania gruntów
W 2021 r., w porównaniu do roku ubiegłego, zmniejszyła się powierzchnia gruntów rolnych (o 76 ha), leśnych (o 2 ha) i pozostałych (o 4 ha), natomiast zwiększyła się powierzchnia gruntów zabudowanych i zurbanizowanych (o 82 ha).
Grunty zabudowane i zurbanizowane stanowią 46,5%, w tym największy udział mają tereny mieszkaniowe (14,1% powierzchni miasta) oraz komunikacyjne (13,8%), mniejszy – tereny przemysłowe (3,9%) i rekreacyjno-wypoczynkowe (3,8%).
Na tereny mieszkaniowe Poznania składają się:
- tereny mieszkaniowe w tradycyjnej zabudowie śródmiejskiej (kamienice) – ok. 4% terenów mieszkaniowych – zlokalizowane głównie w obszarze Śródmieścia;
- tereny mieszkaniowe w zabudowie blokowej i kwartałowej – ok. 26% – skoncentrowane przeważnie na dużych osiedlach mieszkaniowych na: północy Poznania (Piątkowo i Winogrady), wschodzie (Rataje), południu i południowym-zachodzie (Dębiec, Grunwald);
- tereny mieszkaniowe w zabudowie jednorodzinnej – ok. 70% – dominujące w zachodniej oraz południowo-wschodniej części miasta, położone poza centrum.
Tereny przemysłowe zlokalizowane są głównie w północno-wschodniej części miasta (Główna, Karolin), na Podolanach, Junikowie, Wildzie oraz na południe od ul. Hetmańskiej. Najdynamiczniej rozwijającymi się rejonami z funkcją przemysłową są: Antoninek, Starołęka, Podolany.
Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe w Poznaniu tworzą przede wszystkim: parki, place zabaw, skwery, zieleńce, tereny sportowe, ogrody zoologiczne i botaniczne. Zlokalizowane są w przestrzeni całego miasta i podnoszą komfort życia mieszkańców. Stanowią przestrzeń wolną od zabudowy i zapewniają miejsce do rekreacji.
Znaczną cześć przestrzeni miasta stanowią grunty rolne (31,1%), z czego największy udział mają grunty orne (24% powierzchni miasta), łąki i pastwiska (4%) oraz nieużytki (1,7%).
Grunty orne występują przede wszystkim w częściach peryferyjnych Poznania: na północnym-zachodzie i północy (Strzeszyn, Morasko, Radojewo), na południu i południowym-wschodzie (Minikowo, Pokrzywno, Krzesiny, Garaszewo, Szcepankowo, Spławie, Krzesinki), na południowym-zachodzie (Fabianowo, Kotowo).
Największe obszary łąk i pastwisk znajdują się w dolinie Warty, strumienia Junikowskigo, Głuszynki oraz Michałówki. System dolin przecinających miasto warunkuje jego mikroklimat, zapewnia dobre warunki przewietrzania, jak również tworzy połączenia ekologiczne z terenami zieleni.
Grunty leśne zajmują 13,6% powierzchni miasta, przeważnie na obrzeżach Poznania, w części: zachodniej (Lasek Marceliński), północno-zachodniej (w okolicy jeziora Kierskiego), wschodniej (Antoninek, Zieliniec, Kobylepole, Szczepankowo), południowej (Głuszyna).
Grunty pod wodami obejmują 2,6% powierzchni miasta i związane są z przepływającymi przez miasto rzekami, w tym m.in.: Wartą, Główną, Cybiną, Bogdanką i Koplą, strumieniem Junikowskim i Różanym Potokiem oraz akwenami: w części północnej – jeziorem Kierskim, jeziorem Strzeszyńskim, jeziorem Rusałka – czy w części wschodniej – jeziorem Maltańskim.
Położenie geograficzne i dostępność Poznania
| Położenie geograficzne: najdalej wysunięte punkty granicy miasta | ||
| Wyszczególnienie | w stopniach i minutach | w km |
| na północ (szerokość geograficzna północna) | 52o30′ | x |
| na południe (szerokość geograficzna południowa) | 52o17′ | x |
| na zachód (długość geograficzna zachodnia) | 16o43′ | x |
| na wschód (długość geograficzna wschodnia) | 17o04′ | x |
| Rozciągłość | ||
| z południa na północ | 0o13 | 24 |
| z zachodu na wschód | 0o21 | 23 |
| Układ pionowy powierzchni | ||
| Wyszczególnienie | Lokalizacja | Wzniesienie nad poziom morza w m |
| najwyżej położony punkt | Góra Moraska | 153,68 |
| najniżej położony punkt | Dolina Warty | 56,39 |
źródło: Departament Geodezji, Kartografii Gospodarki Mieniem Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego
Macierz dostępności Poznania do innych miast i granic Polski
| Macierz dostępności – oszacowanie odległości Poznania do | |||
| Wyszczególnienie | Miejscowość | drogowa samochodem i czas podróży | samolotem (w linii prostej) i czas lotu bezpośredniego |
| granicy wschodniej | Terespol | 455 km | x |
| granicy zachodniej | Świecko | 159 km | x |
| granicy południowej | Głuchołazy | 235 km | x |
| Poznań | Berlin | 274 km/3h | 239 km/47 min |
| Poznań | Warszawa | 309 km/4 h | 270 km/20 min |
| Poznań | Wrocław | 186 km/3 h | 145 km/10 min |
| Poznań | Łódź | 203 km/2h 16 min | 187 km/14 min |
| Poznań | Kraków | 460 km/5h 50 min | 335 km/25 min |
| Poznań | Gdańsk | 299 km/4 h | 245 km/18 min |
źródło: Na podstawie Macierzy dostępności GUS oraz Internetu
Położenie Poznania i miast partnerskich
| Miasto / Kraj | Rok podpisania umowy | Bezpośrednia odległość do Poznania w linii prostej w km | Podróż samochodem (drogowa) w km do Poznania/czas przejazdu | Strefa czasowa |
| Assen / Holandia | 1992 | 702 | 929 – 1052 km / 8 h 15 min do 9 h 20 min | Assen i Poznań leżą w tej samej strefie czasowej: Central European Time (CET). |
| Brno / Czechy | 1966 | 358 | 591,31 km / 5 h 9 min | Brno i Poznań leżą w tej samej strefie czasowej: Central European Time (CET). |
| Charków / Ukraina | 1998 | 1369 | 1091 – 1137 km / 11 h 26 min do 12 h 20 min | Charków znajduje się w strefie czasowej Eastern European Time (EET). Poznań znajduje się w strefie czasowej Central European Time (CET). Różnica w czasie wynosi 1 godzinę. |
| Győr / Węgry | 2008 | 528 | 676 – 788 km / 6 h 45 min do 7 h 36 min | Győr i Poznań leżą w tej samej strefie czasowej: Central European Time (CET). |
| Hanower / Niemcy | 1979 | 489 | 523 – 629 km / 4 h 40 min do 6 h | Hanower i Poznań leżą w tej samej strefie czasowej: Central European Time (CET). |
| Jyväskylä / Finlandia | 1979 | 1215 | 1875 – 1995 km / 22 h 12 min do 23 h 20 min | Jyväskylä znajduje się w strefie czasowej Eastern European Time (EET), Poznań znajduje się w strefie czasowej Central European Time (CET). Różnica w czasie wynosi 1 godzinę. |
| Kutaisi / Gruzja | 2009 | 2232 | 2955 – 3645 km / 34 h 40 min do 36 h 4 min | Kutaisi znajduje się w strefie czasowej Georgia Time (GET), Poznań znajduje się w strefie czasowej Central European Time (CET). Różnica w czasie wynosi 3 godziny. |
| Nablus / Palestyna | 1997 | 2690 | 5391 – 6446 km / 55 h 24 min do 71 h 40 min | Nablus znajduje się w strefie czasowej Eastern European Time (EET), Poznań znajduje się w strefie czasowej Central European Time (CET). Różnica w czasie wynosi 1 godzinę. |
| Nottinghamshire (hrabstwo) / Anglia | 1994 | 1207 | 1435 – 1694 km / 14 h 25 min do 15 h 25 min | Nottinghamshire znajduje się w strefie czasowej Greenwich Mean Time (GMT), Poznań znajduje się w strefie czasowej Central European Time (CET). Różnica w czasie wynosi 1 godzinę |
| Pozuelo de Alarcón / Hiszpania | 1992 | 2063 | 2594 – 2726 km / 22 h 4 min do 22 h 50 min | Pozuelo de Alarcón i Poznań leżą w tej samej strefie czasowej: Central European Time (CET). |
| Ra’ananna / Izrael | 2010 | 2674 | 5438 – 6496 km / 55 h 32 min do 71 h 43 min | Rożnica czasu: Izrael – Poznań (-1) |
| Rennes / Francja | 1998 | 1403 | 1642 – 1791 km / 13 h 57 min do 15 h 14 min | Rennes i Poznań leżą w tej samej strefie czasowej: Central European Time (CET). |
| Shenzhen / Chiny | 1993 | 8516 | – | Shenzhen znajduje się w strefie czasowej China Standard Time (CST). Różnica w czasie wynosi 7 godzin. |
| Toledo / Stany Zjednoczone | 1991 | 7088 | – | Toledo znajduje się w strefie czasowej Eastern Standard Time (EST). Poznań znajduje się w strefie czasowej Central European Time (CET). Różnica w czasie wynosi 6 godzin. |
| Bolonia / Włochy | 2017 | 972 | 1383 – 1464 km / 11 h 55 min do 12 h 50 min | Bolonia i Poznań leżą w tej samej strefie czasowej: Central European Time (CET). |