Przyroda i bioróżnorodność w Poznaniu

W 2021 r. w Poznaniu funkcjonowały 52 parki oraz 123 miejskie zieleńce.

Zasoby zieleni

W 2021 r. w Poznaniu znajdowały się:

• 123 miejskie zieleńce o powierzchni 78 ha;
• 52 ogólnodostępne parki o powierzchni 361 ha;
• tereny zieleni osiedlowej;
• zagospodarowane rekreacyjnie tereny leśne;
• zoo i ogrody dydaktyczne;
• Palmiarnia Poznańska.

Do ogólnodostępnych terenów zieleni zalicza się także:

• miejskie trawniki o powierzchni 290 ha;
• 22 cmentarze;
• 85 rodzinnych ogrodów działkowych;
• zieleń przyuliczną.

Bieżące utrzymanie terenów zieleni

W 2021 r. Miasto Poznań wydatkowało na utrzymanie zieleni oraz zielonych obszarów rekreacyjnych 22,9 mln zł.

Zrealizowano m.in.:

• renowację parku przy ul. Wodziczki – w ramach zadania wykonano oświetlenie przy alejce północnej, posadzono: śliwy wiśniowe, leszczynę turecką i dęby burgundzkie; hortensje bukietowe, śnieguliczki białe, porzeczki alpejskie, mahonie pospolite i śnieguliczki Chenaulta oraz 2,5 tys. bluszczów pospolitych;

Tysiące nowych roślin w parku im. A. Wodziczki

arch. ZZM

• utworzenie trzech zieleńców: przy ul. Podkomorskiej, Jawornickiej, Gostyńskiej/Milickiej – wybudowano alejki, oświetlenie, małą architekturę, place zabaw, stoliki do gry w szachy, siłownie zewnętrzne, budki lęgowe oraz posadzono zieleń; na terenie zieleńca przy ul. Jawornickiej powstał także wybieg dla psów;
• rewaloryzację zieleni na al. Wielkopolskiej – wykonano nową nawierzchnię w ciągach komunikacyjnych, prace pielęgnacyjne w drzewostanie, montaż małej architektury oraz posadzono rośliny okrywowe oraz trawy;
• utwardzenie ścieżki wraz z montażem małej architektury oraz nasadzeniami zieleni po północnej stronie Stawu Rozlanego na Gliniankach-Szachtach;
• ,,Program ratowania starych, cennych drzew z przyrodniczego i społecznego punktu widzenia oraz nasadzenia nowych w aglomeracji poznańskiej” – wykonano m.in. prace pielęgnacyjne w koronach drzew: w parku Cytadela (250 drzew), na placu Cyryla Ratajskiego (16 drzew), przy al. Niepodległości (132 drzewa), w parku Gustawa Manitiusa (142 drzewa);
• 46 zadań z zakresu bieżącego utrzymania oraz 17 inwestycji zleconych przez jednostki pomocnicze Miasta.

W 2021 r. przeprowadzono inwentaryzację drzew w parkach im. K. Marcinkowskiego i im. R. Maciejewskiego. Dendrolodzy przebadali blisko 800 drzew. Drzewa są oceniane za pomocą metody wizualnej VTA, czego efektem jest analiza stanu zdrowotnego roślin. Zinwentaryzowane rośliny oznaczone zostały arbotagiem, czyli własnym numerem identyfikacyjnym.

O tym, że drzewo przeszło inwentaryzację, informują arbotagi – czarne tabliczki z nadrukowanym białym numerem, które zawierają wszystkie informacje na temat rośliny

arch. ZZM

Tereny zieleni administrowane przez Zarząd Zieleni Miejskiej to:

• 69,6% – parki;
• 15,7% – zieleńce;
• 14,7% – pozostała zieleń miejska administrowana przez jednostkę.

Parki kieszonkowe

W 2021 r. utworzony został m.in. park kieszonkowy przy ul. Milczańskiej.

Zasadzka na Fyrtle – program tworzenia lokalnych skwerów w śródmieściu

W 2021 r. działaniami zostały objęte tereny: w obrębie ul. Łukaszewicza i ul. Dmowskiego, przy ul. Jeżyckiej oraz przy ul. Norwida. W ramach zadania „Zasadzka na Fyrtle” działaniami objęte są zaniedbane i zdegradowane tereny, które po przeprowadzonej rewaloryzacji mogą służyć mieszkańcom tworząc miejsca spotkań, rekreacji i wypoczynku. Ideą nadrzędną realizowanych przedsięwzięć jest wprowadzanie nowej zieleni.

W ramach programu „Zasadzka na fyrtle – zazielenienie skwerów” zaniedbane tereny na Wildzie zamieniły się w miejsca wypoczynku z roślinnością i małą architekturą. W ten sposób zrewaloryzowano m.in. skwer u zbiegu ulic Sikorskiego i Umińskiego

arch. UMP

Lasy komunalne

W 2021 r. powierzchnia lasów komunalnych wynosiła 2 602 ha (o 12 ha więcej niż w 2020 r.). Leśna infrastruktura rekreacyjna obejmuje 24 parkingi leśne oraz 96 obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych, które są wykorzystywane do organizacji imprez plenerowych – w 2020 r. odbyły się 423 takie imprezy.

Na terenie byłej szkółki roślin ozdobnych w Krzyżownikach Zakład Lasów Poznańskich (ZLP) dokonał nasadzenia 5 ha lasu. Akcja sadzenia została przeprowadzona przy współudziale partnerów, firm Reforest’Action oraz Green-Up, które sfinansowały nasadzenia na powierzchni 4 ha.

Rozpoczęły się nasadzenia w Krzyżownikach

arch. UMP

Z inicjatywy ZLP powołany został Zespół ds. działań profilaktycznych Miasta Poznania wobec zagrożeń bezpieczeństwa ludzi spowodowanych migracją dzików na tereny zurbanizowane, w skład którego wchodzi grono specjalistów, w tym urzędników i radnych miejskich, przedstawiciele środowisk naukowych, służb mundurowych, kół łowieckich, psycholog, Powiatowy Lekarz Weterynarii. W ramach prac Zespołu, w 2021 r. opracowano wytyczne dotyczące działań profilaktycznych wobec zagrożeń bezpieczeństwa ludzi spowodowanych migracją dzików na tereny zurbanizowane.

Ze względu na tempo zachodzących zmian klimatycznych, Zakład Lasów Poznańskich dokonał aktualizacji „Wytycznych dotyczących gospodarowania lasami komunalnymi Miasta Poznania”, przyjętych w 2012 r. Zaktualizowane wytyczne zostały jeszcze bardziej dostosowane do obecnych warunków prowadzenia gospodarki leśnej na terenie zurbanizowanym, skupionej głównie na funkcjach ochronnych i społecznych. Aktualizacja ma znaczenie dla zachowania zdrowotności jak i również ciągłości biologicznej lasów komunalnych.

W 2021 r. w miejskich lasach wysadzonych zostało łącznie 38,8 tys. drzew.

W XV edycji konkursu na najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną w Polsce, organizowanego przez Towarzystwo Urbanistów Polskich, Zakład Lasów Poznańskich otrzymał II nagrodę za realizację projektu ,,Poznawcze szlaki rekreacyjno-turystyczne leśnictwa Antoninek” w kategorii „Najlepiej zrewitalizowana przestrzeń publiczna w zieleni” w Polsce.

Obszary cenne przyrodniczo

W Poznaniu systematycznie zwiększa się liczba i powierzchnia obszarów cennych przyrodniczo, objętych ochroną prawną. W 2021 r. ustanowiono nowy pomnik przyrody – dąb szypułkowy „Poznańskich”, który znajduje się przy ul. Za Cytadelą.

Na koniec 2021 r. na obszarze Poznania znajdowały się 53 formy ochrony przyrody:

• 10 użytków ekologicznych;
• 2 rezerwaty przyrody;
• 1 obszar chronionego krajobrazu;
• 3 obszary Natura 2000;
• 37 pomników przyrody.

W ramach zadania publicznego pn. „Ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego” przyznano dotacje z budżetu Miasta Poznania na realizację zadań w zakresie:

• edukacji ekologicznej – ochrony przyrody (programy radiowe, telewizyjne, wydawnictwa cykliczne wysokonakładowe, prelekcje);
• edukacji ekologicznej – kształtowania postaw przyjaznych środowisku (warsztaty, konkursy, prelekcje, happeningi, programy radiowe, telewizyjne, wydawnictwa cykliczne wysokonakładowe);
• ochrony i odtwarzania siedlisk organizmów naturalnie dziko występujących na terenie Poznania, przedsięwzięć związanych z ochroną przyrody w zakresie pielęgnacji terenów prawnie chronionych.

Ogród Zoologiczny i Palmiarnia Poznańska

W 2021 r. zwiększyła się liczba zwiedzających Palmiarnię Poznańską (o 30%) oraz Ogród Zoologiczny (o 56%). Łącznie obiekty te odwiedziło ponad 600 tys. osób.

Ogród Zoologiczny i Palmiarnia Poznańska prowadziły działania w celu uatrakcyjnienia swoich ofert, w tym m.in.:

• Nowe Zoo:
  • otwarto azyl dla Nieumarłych Tygrysów, wybieg powstał dzięki funduszom zebranym podczas zbiórki publicznej;
  • zbudowano całoroczny pawilon dla nosorożców i żyraf wraz z budynkiem dydaktycznym;
  • otwarty został wybieg dla oryksów południowych;
• Stare Zoo – otwarto: Małpi Gaj, Dom Żółwia oraz Muzeum Historii Zoo i Lwa (inwestycje powstały ze środków z Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego);
• Palmiarnia Poznańska – wprowadzono możliwość zakupu biletów online.

W 2021 r. w ogrodach zorganizowano 444 imprezy wystawiennicze i artystyczne: 410 – w ogrodach zoologicznych, 34 – w Palmiarni Poznańskiej oraz parku Wilsona.

Palmiarnia Poznańska, wraz z animatorami ze Związku Międzygminnego Gospodarka Odpadami Aglomeracji Poznańskiej oraz Zakładem Zagospodarowania Odpadów, wzięli udział w akcji „Weekend dla Ziemi”, w ramach której prowadzono warsztaty, konkursy, quizy, wprowadzające najmłodszych w temat segregacji odpadów.

“Weekend dla Ziemi” w Poznańskiej Palmiarni

arch. UMP

W związku z realizowaną umową z Uniwersytetem Przyrodniczym prowadzony był ośrodek leczenia i rehabilitacji ptaków fauny krajowej oraz drobnych, wolno żyjących ssaków z terenu miasta Poznania (Ptasi Azyl). Umowa została zawarta na kolejne 3 lata i obwiązuje od 1 stycznia 2021 do 31 grudnia 2023 r. Łącznie w 2021 r., pod opiekę Ptasiego Azylu trafiło 2 388 zwierząt, z czego blisko 1300 wróciło do środowiska. W azylu pomoc znaleźli przedstawiciele 87 gatunków ptaków. Ponadto do ośrodka trafiają także potrzebujące pomocy jeże, wiewiórki oraz zające. W minionym roku przyjęto, łącznie, 146 małych ssaków, z czego 78 osobników po leczeniu wypuszczono na wolność.

Dzięki współpracy z naukowcami w ramach programu „Przywracanie gatunków do natury – reintrodukcja” udało się przywrócić do natury zwierzęta urodzone w zoo, m.in: popielice, puszczyki uralskie, chomiki europejskie, susły moręgowane.

Ogród Zoologiczny prowadził działania, polegające na ratowaniu gatunków zagrożonych (prowadzenie projektów hodowlanych: ESB, EEP, reintrodukcja), działań polegających na zachowaniu bioróżnorodności oraz działań edukacyjnych.

Rodzinne Ogrody Działkowe

W 2021 r. w Poznaniu funkcjonowało 85 Rodzinnych Ogrodów Działkowych (ROD), tyle samo ile rok wcześniej. Liczba działek w ramach ROD wyniosła 17,8 tys., a ogólna powierzchnia – 738,5 ha (rok wcześniej 748,4 ha). Tereny te pełnią funkcję ekologiczną i społeczną.

Poznańskie cmentarze

Do ogólnodostępnych terenów zieleni zalicza się także 22 cmentarze o łącznej powierzchni 252 ha.

Największą powierzchnię (191 ha) posiadają cmentarze komunalne Junikowo i Miłostowo, na których w 2021 r. pochowano 4,5 tys. zmarłych (wzrost w ciągu roku o 9%), w tym 2,4 tys. w urnach. Na koniec 2021 r. liczba wolnych miejsc grzebalnych wynosiła 4,1 tys.

W ramach porozumienia, zawartego między Wojewodą Wielkopolskim a Prezydentem Miasta Poznania, realizowano program utrzymania kwater i grobów wojennych na cmentarzach komunalnych Miłostowo i Junikowo, a także na Cytadeli. Dotyczyło to m.in. kwater wojskowych: żołnierzy polskich, żołnierzy radzieckich, ofiar niemieckiego nalotu na Poznań z 1.09.1939 r., grobów powstańców wielkopolskich, grobów ofiar zmarłych w obozach koncentracyjnych, zbiorowych mogił ludności żydowskiej, grobów ofiar Poznańskiego Czerwca 1956 r. Łącznie, na ten cel wydatkowano w 2021 r. – 824,5 tys. zł.

Nasadzenia drzew na śródmiejskich ulicach

W 2021 r. w centrum miasta, w ramach prac rewitalizacyjnych, nasadzono nowe drzewa, m.in. na  ul. Mickiewicza, Małeckiego, Limanowskiego, Załęże, Kochanowskiego, Polnej. Nasadzenia są prowadzone na śródmiejskich ulicach, szczególnie tam, gdzie dominuje ścisła zabudowa, i w miejscach, które można poddać odbrukowaniu i przeznaczyć pod zieleń.

Nowe nasadzenia drzew

arch. ZDM

Naturalne place zabaw w poznańskich przedszkolach oraz program „Szkoła wśród zieleni”

W 2021 r. zrealizowano projekt zagospodarowania ogrodu przedszkolnego w Przedszkolu nr 74 oraz projekt zagospodarowania terenu przyszkolnego dla Szkoły Podstawowej nr 11. Naturalne place zabaw to miejsca, w których oprócz tradycyjnych urządzeń zabawowych dla dzieci wykorzystuje się naturalne elementy przyrody.

Ogród po modernizacji w Przedszkolu nr 42

arch. UMP

Cyfrowa baza danych o zieleni

Cyfrowa baza danych o zieleni miasta Poznania powstała (oraz jest na bieżąco uzupełniana) w ramach współpracy kilku wydziałów oraz jednostek miejskich, na podstawie chmury punktów ze skaningu lotniczego oraz przy wykorzystaniu skanera stacjonarnego. Prezentacja wyników ma miejsce w Systemie Informacji Przestrzennej. Baza obejmuje m.in. parki, skwery, rejestr drzew – serwis umożliwia odczyt wysokości korony drzewa w punkcie. Zebrane dane surowe są przetwarzane w oprogramowaniu Terrasolid – wykonuje się klasyfikację chmury punktów (budynki, roślinność niska, średnia, wysoka, słupy i latarnie), dodatkowo grupuje się chmury punktów w ramach poszczególnych drzew, co po dalszej analizie pozwala na wykrywanie lokalizacji drzew, szacowanie pierśnicy, wysokości oraz średnicy korony.

Znajdź drzewo na mapie Poznania

arch. GEOPOZ

Ochrona bioróżnorodności

Poznań dla pszczół

W 2021 r. kontynuowano program „Poznań dla pszczół”, który ma być inspiracją dla lokalnych społeczności do podejmowania działań na rzecz poprawy warunków życia owadów. Głównym celem programu jest edukacja w zakresie roli i znaczenia pszczół oraz owadów zapylających dla środowiska i gospodarki, a także zwiększanie ich populacji w mieście. Na terenie Poznania funkcjonują trzy pasieki miejskie: w Lasku Dębińskim, na terenie Cytadeli oraz na Termach Maltańskich. W przyjaznych lokalizacjach systematycznie pojawiają się miejsca schronienia i rozmnażania dla owadów zapylających, w tym łąki kwietne. Specjalne hoteliki funkcjonują w miejskich parkach, na terenie lasów miejskich, na Rodzinnych Ogrodach Działkowych, w sąsiedztwie POSUM oraz w wielu miejscach zaproponowanych przez rady osiedli. W 2021 r. na obszarze ROD Bielniki przy Drodze Dębińsiej ustawiono domki dla owadów oraz nowe nasadzenia, w tym urządzono rabatę z roślin miodo- i nektarodajnych. W ogródkach przedszkoli oraz szkół podstawowych powstały miejsca zwane “Stołówkami dla owadów”.

Poznań dla pszczół

arch. UMP

 

Ogrody pływające

W 2021 r. ogrody pływające powstały w parku im. L. Bergera na Podolanach oraz w parku im. Karola Marcinkowskiego, w centrum miasta.

Pływające ogrody to pływające, zakotwiczone wyspy, czyli unoszące się na wodzie konstrukcje, tworzone na bazie lokalnej roślinności wodnej. Ideą wodnych/pływających ogrodów jest poprawa naturalnych ekosystemów i wprowadzanie różnorodności biologicznej w miastach. Koncepcja ogrodów pływających, utworzona i realizowana w Polsce przez Fundację OnWater, jest innowacyjną metodą wprowadzania zieleni do miast, poprawy estetyki wybrzeży rzek, a także poprawy jakości wody (tzw. funkcja filtracyjna, polegająca na wyłapywaniu zanieczyszczeń toni wodnej) oraz powietrza, ogrody mają również funkcję lęgową.

Pierwsze pływające ogrody

arch. UMP

Platforma lęgowa

W 2021 r. powstała platforma lęgowa dla rybitw na Szachtach, na Stawie Rozlanym.

Platformy lęgowe są to sztuczne wyspy, na których ptaki mogą bezpiecznie wychowywać młode. Drewniana konstrukcja o powierzchni 9 m² unosi się nad powierzchnią wody na specjalnych bojach. Dno wyłożone jest żwirem i piaskiem, a całość jest otoczona niewielkim ogrodzeniem, aby młode ptaki przypadkiem nie wpadły do wody. Cała konstrukcja jest zakotwiczona na środku zbiornika, poza zasięgiem drapieżników.

Schodki dla ropuch

W Ogrodzie Wodnym na Cytadeli powstały schodki umożliwiające wydostawanie się małym ropuchom z wody, aby mogły się dalej rozwijać poza zbiornikiem. Cytadela jest jednym z największych siedlisk ropuchy zielonej. Jest pod ścisłą ochroną gatunkową w Polsce, mimo to jej liczebność w całym kraju spada.

Schrony dla nietoperzy, ptaków oraz owadów

Schrony dla nietoperzy, ptaków oraz owadów powstały w ramach rocznego projektu „EKO-AKTYWNI”, którego partnerami byli m.in. spółka Aquanet, Zarząd Komunalnych Zasobów Lokalowych, Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych „Otwarte drzwi” oraz Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu. W ramach projektu powstało 300 schronień (100 budek dla ptaków, 100 dla nietoperzy oraz 100 dla owadów). Głównym celem projektu było poznanie i czynna ochrona: ptaków, nietoperzy oraz owadów. W czasie jego realizacji odbywały się prelekcje edukacyjne prowadzone przez wykładowców akademickich. 

W efekcie warsztatów powstało łącznie 100 budek dla ptaków, 100 dla nietoperzy oraz tyle samo dla owadów

arch. UMP

Zagospodarowanie wód opadowych na terenie użytku ekologicznego Traszki Ratajskie

W 2021 r. Miasto podpisało umowę z NFOŚiGW dot. przedsięwzięcia, polegającego na ujęciu wód deszczowych z powierzchni dachów budynków Liceum Ogólnokształcącego Mistrzostwa Sportowego i zasilaniu nimi stawów, tworzących użytek ekologiczny „Traszki Ratajskie”.

W 2021 r. weszło w życie Zarządzenie Prezydenta Miasta Poznania dot. standardów ochrony ptaków i nietoperzy w przestrzeni miejskiej w planowaniu i realizacji prac budowlanych, w tym remontowych i termomodernizacyjnych oraz odtwarzaniu ich siedlisk (jest to pierwszy tego typu dokument w skali kraju). Celem przyjętego dokumentu jest:

• uporządkowanie zasad utrzymania siedlisk ptaków i nietoperzy objętych ochroną gatunkową;
• poprawa warunków ich bytowania w miejskiej przestrzeni architektonicznej;
• wskazanie rozwiązań zapobiegawczych, minimalizujących oraz kompensujących niekorzystne dla ptaków i nietoperzy zmiany, służących zachowaniu i odtworzeniu ich siedlisk oraz poprawie warunków rozrodu i zimowania tych zwierząt;
• usprawnienie komunikacji i współpracy pomiędzy inwestorem a wykonawcą na etapie planowania i realizacji prac budowlanych, poprzez określenie zasad przygotowywania ekspertyz przyrodniczych umożliwiających zachowanie i utrzymanie na obiektach siedlisk gatunków objętych ochroną prawną.

W 2021 r. spółka Aquanet S.A. przeprowadziła całoroczne badania i ocenę stanu bioróżnorodności na wybranych 5 obiektach. W ramach badań wykonano inwentaryzację poszczególnych gatunków i siedlisk, uproszczoną inwentaryzację jakościową oraz opracowano plan ochrony bioróżnorodności. W kolejnych latach będą wprowadzane rozwiązania na wszystkich audytowanych obiektach, które pozwolą na utrzymanie lub rozwinięcie różnorodności biologicznej.

W ramach zadania publicznego pn. „Ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego” przyznano dotacje z budżetu Miasta Poznania na realizację zadań w zakresie m.in.: edukacji ekologicznej, interwencyjnych działań ochronnych dotyczących nietoperzy i pszczół, diagnozowania stanu użytków ekologicznych „Bogdanka I” i „Bogdanka II”.