Piecza zastępcza w Poznaniu

Ze wsparcia całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych i rodzin zastępczych w 2021 r. skorzystało łącznie 829 dzieci i młodzieży.

Głównym celem realizowanego przez Miasto Poznań „Poznańskiego Programu Wspierania Rodziny i Rozwoju Pieczy Zastępczej na lata 2020-2022”, będącego kontynuacją programu z lat poprzednich, jest rozwój sieci pomocy dzieciom i rodzinom znajdującym się w trudnych sytuacjach – rodzinom działającym prawidłowo, lecz wymagającym wsparcia, rodzinom zagrożonym dysfunkcyjnością, rodzinom dysfunkcyjnym. Działania programu koncentrują się na:

• upowszechnianiu wiedzy na temat systemu wspierania rodziny;
• zwiększeniu dostępności placówek wsparcia dziennego, realizowaniu programów służących wszechstronnemu rozwojowi dzieci i młodzieży oraz godzeniu przez dorosłych życia rodzinnego i zawodowego;
• zapewnieniu rodzinie ze zdiagnozowanymi problemami odpowiednich do potrzeb usług, pomocy i świadczeń;
• zapewnieniu pieczy zastępczej każdemu dziecku w sytuacji kryzysowej;
• wspieraniu i rozwijaniu rodzinnej pieczy zastępczej, zwiększeniu dostępności rodzin zastępczych do wsparcia psychologicznego, pedagogicznego, prawnego oraz specjalistycznego;
• wspieraniu wychowanków pieczy zastępczej w procesie usamodzielnienia;
• zapewnieniu wysokiej jakości pracy osób wspierających poznańskie rodziny.

Zadania zrealizowane w 2021 r. w ramach programu obejmowały głównie utrzymanie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz zapewnienie świadczenia pozostałych usług, w tym:

• usług wolontariatu;
• organizacji zajęć edukacyjnych, kulturalnych i integracyjnych dla dzieci i rodzin;
• rozwoju edukacji małego dziecka;
• organizacji wypoczynku letniego;
• zapewnieniu specjalistycznego poradnictwa i terapii rodzinnej.

Do zadań Miasta należy zapewnianie opieki nad dziećmi z Poznania, umieszczonymi (na mocy postanowienia sądowego po śmierci rodziców naturalnych bądź po pozbawieniu, ograniczeniu lub zawieszeniu im praw rodzicielskich) w rodzinach zastępczych lub placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Zadania realizowane były przez miejskie jednostki organizacyjne oraz organizacje pozarządowe.

Dla 673 dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej oraz w niepublicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie w 2021 r. wypłacił dodatek wychowawczy (500+) w łącznej wysokości 3,3 mln zł.

Rodziny zastępcze

W 2021 r. w Poznaniu funkcjonowało 447 rodzin zastępczych, w których przebywało 651 dzieci. Ponad połowę, tj. 60,9%, stanowiły rodziny spokrewnione, a 5,8% rodziny zawodowe.

Pomoc finansowa Miasta Poznania udzielona dzieciom umieszczonym w rodzinnej pieczy zastępczej w 2021 r., wynosząca łącznie 9,3 mln zł, polegała na:

• wypłacie comiesięcznego świadczenia dla 651 dzieci, w tym dla 6 dzieci cudzoziemskich;
• wypłacie dodatku wychowawczego „500+” dla 533 dzieci;
• sfinansowaniu kosztów utrzymania lokalu mieszkalnego dla 11 rodzin zastępczych zawodowych, w tym kosztów przebywania 2 dzieci cudzoziemskich w 3 rodzinach zastępczych pełniących funkcję pogotowia rodzinnego;
• zapewnieniu jednorazowego świadczenia dla 61 przyjmowanych dzieci na pokrycie niezbędnych kosztów związanych z ich potrzebami;
• przekazaniu pomocy pieniężnej związanej z wystąpieniem zdarzeń losowych dla 40 dzieci, w tym 1 dziecka cudzoziemskiego;
• dofinansowaniu do wypoczynku poza miejscem zamieszkania dla 78 dzieci;
• wypłacie świadczeń dla 16 rodzin pomocowych dla 24 dzieci, w tym 2 dzieci cudzoziemskich.

W 2021 r. 100 dzieci przestało być wychowankami poznańskich rodzin zastępczych, w tym 34 podopiecznych opuściło rodziny z powodu osiągnięcia pełnoletności, a 14 osób powróciło do rodziny biologicznej.

Organizatorzy rodzinnej pieczy zastępczej

Funkcję organizatorów rodzinnej pieczy zastępczej w 2021 r. pełniły w Poznaniu Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie (MOPR) oraz Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda”.

Na koniec 2021 r. MOPR zatrudniał 20 koordynatorek i koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej (17,75 etatu), którzy podjęli współpracę z 236 rodzinami zastępczymi i 28 pełnoletnimi wychowankami rodzin zastępczych. Objęcie opieką rodziny zastępczej miało na celu przede wszystkim poprawę sytuacji umieszczonych w nich dzieci poprzez:

• wizyty w miejscu zamieszkania;
• udzielanie rodzinom pomocy w realizacji ich zadań (poradnictwo, zapewnianie rodzinom dostępu do specjalistycznej pomocy);
• regularną współpracę ze szkołami, przedszkolami i innymi instytucjami.

W Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda” funkcjonowały:

• Klub dla Rodzin Zastępczych, udzielający rodzinom wsparcia psychologicznego, pedagogicznego i prawnego, w tym specjalistycznego;
• Klub Dobrych Rodziców, którego działania skierowane były do rodziców biologicznych, którzy mają trudności w opiece nad dziećmi oraz rodziców dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej.

W ramach realizowanego w 2021 r. projektu „Wolontariat dla rodzin zastępczych” koordynatorzy występowali do Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda” o objęcie rodziny pomocą prawną lub wolontaryjną. Ponadto organizowane były spotkania ze specjalistami oraz instytucjami działającymi na rzecz rodzin. Wsparciem wolontariuszek i wolontariuszy objęto 40 rodzin zastępczych.

Instytucjonalna opieka nad dzieckiem

Kierowanie dzieci pozbawionych opieki i wychowania rodziców (na podstawie postanowień sądu rodzinnego) do instytucjonalnych form pieczy zastępczej należy do zadań MOPR-u.

W 2021 r. w Poznaniu całodobowo funkcjonowało 15 placówek opiekuńczo-wychowawczych obejmujących:

• 3 publiczne placówki typu socjalizacyjnego i interwencyjnego, tj. Dom Dziecka nr 2, Dom Dziecka nr 3 oraz Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda”;
• 2 niepubliczne placówki socjalizacyjne, tj. Dom Opiekuńczo-Wychowawczy dla Dziewcząt im. bł. M. Karłowskiej oraz Ochronka „Jurek”;
• 6 rodzinnych domów;
• 4 niepubliczne placówki typu socjalizacyjnego i interwencyjnego, tj. Dom Młodzieży im. św. D. Savio, Dom Młodzieży im. bł. L. Vicuni, Dom Młodzieży im. bł. Poznańskiej Piątki, Dom Młodzieży im. M. Magone.

W poznańskich całodobowych placówkach opiekuńczo-wychowawczych na koniec 2021 r. przebywało łącznie 178 osób, w tym 31 przyjętych w 2021 r. Placówki opuściło 31 wychowanków, w tym 8 osób usamodzielniło się, a 12 osób powróciło do rodziny biologicznej.

Koszt funkcjonowania całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych w 2021 r. wyniósł ok. 15,7 mln zł.

Wobec braku wystarczającej liczby miejsc w placówkach działających w Poznaniu, MOPR wnioskował o skierowanie dzieci do placówek poza miastem. Na koniec grudnia 2021 r. dotyczyło to 34 dzieci, czyli ok. 25% ogółu dzieci wymagających umieszczenia w odpowiednich placówkach.

Od 1 stycznia 2022 r. wszystkie placówki opiekuńczo-wychowawcze w Poznaniu spełniają standardy wymagane ustawą z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, zgodnie z którą liczba dzieci jednocześnie przebywających w placówce opiekuńczo-wychowawczej nie może przekraczać 14 osób. W ramach etapowego osiągania standardu opieki i wychowania od 1 stycznia 2022 r. zaczęły działać nowe całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze tj.:

• „Dom Pamiątkowa” przy ul. Filareckiej 13 oraz „Dom Filarecka” przy ul. Filareckiej 15; powstały w ramach funkcjonującego Domu Dziecka nr 2; zorganizowane w nowo wybudowanych budynkach;
• „Nasz Dom” przy ul. Suwalskiej 193 oraz „Zakątek” przy ul. Suwalskiej 195; powstały w ramach funkcjonującego Domu Dziecka nr 3;
• „Marcelinka” przy ul. Swoboda 59 oraz „Marcelin” przy ul. Perzyckiej 110-110a; powstały w ramach funkcjonującego Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda”; zorganizowane w nowo wybudowanych budynkach przy ul. Perzyckiej.

Pokój w nowo wybudowanym budynku przy ul. Perzyckiej

arch. UMP

Jadalnia w nowo wybudowanym budynku przy ul. Perzyckiej

arch. UMP

Pomoc dla usamodzielniającej się młodzieży

Do zadań Miasta Poznania należy pomoc w życiowym usamodzielnieniu się i integracji ze środowiskiem osobom, które po osiągnięciu pełnoletności opuszczają różne formy pieczy zastępczej, w tym rodziny zastępcze i instytucjonalne formy opieki (m.in. placówki opiekuńczo-wychowawcze, domy pomocy, zakłady poprawcze, domy dla matek, ośrodki wychowawcze).

W 2021 r. pełnoletniość osiągnęło 36 osób wychowujących się w rodzinach zastępczych, a instytucjonalne placówki opiekuńczo-wychowawcze opuściło 48 osób pochodzących z Poznania. Na usamodzielnienie się młodzieży w 2021 r. Miasto Poznań wydało 797,5 tys. zł, które przeznaczono na:

• kontynuację nauki dla 124 osób;
• pomoc finansową na usamodzielnienie się dla 30 osób;
• pomoc na zagospodarowanie dla 36 osób.

W 2021 r. utworzono jedno nowe mieszkanie chronione. Łącznie w 7 mieszkaniach chronionych, funkcjonujących przy MOPR, mieszkało 30 pełnoletnich usamodzielniających się wychowanek i wychowanków rodzin zastępczych oraz placówek opiekuńczo-wychowawczych.

Wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzinnych form pieczy zastępczej udzielali koordynatorzy i koordynatorki MOPR-u poprzez:

• pomoc w nabywaniu umiejętności samodzielnego załatwiania własnych spraw związanych z zamieszkaniem, kształceniem, podjęciem zatrudnienia;
• pomoc w rozwiązywaniu sytuacji trudnych i konfliktowych;
• pomoc w załatwianiu spraw urzędowych;
• monitorowanie postępów w zdobywaniu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych;
• pomoc w nabywaniu umiejętności społecznych.