Rewitalizacja przestrzeni Poznania

W 2021 r. wdrażano „Gminny Program Rewitalizacji dla Miasta Poznania”.

Gminny Program Rewitalizacji dla Miasta Poznania

Od 2017 r. w Poznaniu jest wdrażany uchwalony przez Radę Miasta Poznania „Gminny Program Rewitalizacji dla Miasta Poznania” (GPR), który określa kierunki działań rewitalizacyjnych i umożliwia aplikowanie o środki unijne.

Program został opracowany w oparciu o przepisy ustawy o rewitalizacji oraz wymogi zawarte w Wytycznych Ministerstwa Rozwoju w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, co umożliwia staranie się o pozyskanie środków na działania rewitalizacyjne z funduszy europejskich, tj. Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020.

Program jest kontynuacją poprzednich edycji Miejskiego Programu Rewitalizacji oraz Zintegrowanego Programu Odnowy i Rozwoju Śródmieścia Poznania i zawiera 14 planowanych przedsięwzięć, grupujących 98 projektów rewitalizacyjnych, zlokalizowanych głównie w Śródmieściu Poznania oraz, incydentalnie, na terenach bezpośrednio do niego przyległych, których planowana realizacja obejmuje lata 2018-2030.

Po wdrożeniu GPR, obszar Śródmieścia ma stać się obszarem równomiernie rozwiniętym, kształtowanym przez silne społeczeństwo obywatelskie, stanowiącym najlepsze miejsce do zamieszkania, pracy, nauki, prowadzenia działalności gospodarczej, rozwoju kultury oraz wypoczynku.

Głównymi celami strategicznymi GPR są:

• zatrzymanie procesu depopulacji;
• wzmocnienie aktywności gospodarczych (szczególnie handlowo-usługowych), kulturalnych i społecznych;
• przywrócenie ciągłości struktur urbanistycznych i estetyki przestrzeni miejskiej;
• poprawa klimatu akustycznego i jakości powietrza.

Realizacja celów, przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych założonych w GPR powinna zminimalizować problemy, jakie dotykają miasto i osoby w nim zamieszkujące, oraz pozwolić, by stało się ono miejscem atrakcyjnym i konkurencyjnym w skali krajowej i międzynarodowej.

Komitet Rewitalizacji Miasta Poznania

Od 2018 r. funkcjonuje Komitet Rewitalizacji Miasta Poznania, który liczy 26 osób. Komitet stanowi forum współpracy z organami Miasta Poznania w sprawach dotyczących przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji oraz pełni funkcję opiniodawczo-doradczą Prezydenta Miasta Poznania. W skład komitetu weszły osoby:

• z obszaru rewitalizacji;
• mieszkające poza obszarem rewitalizacji;
• zajmujące się przedsiębiorczością;
• aktywne w organizacjach pozarządowych;
• reprezentujące władzę publiczną.

Program dla Śródmieścia

W okresie poprzedzającym uchwalenie GPR, programem, na podstawie którego prowadzono proces rewitalizacji, był „Zintegrowany Program Odnowy i Rozwoju Śródmieścia Poznania na lata 2014-2030”. Program dla Śródmieścia miał na celu integrację działań prowadzonych w centrum Poznania na rzecz ochrony i rozwoju najważniejszych jego wartości. W 2021 r. kontynuowano przedsięwzięcia w zakresie odnowy ścisłego centrum Poznania.

Program Centrum – etap I

W ramach projektu planowane są prace z zakresu przebudowy torowisk tramwajowych i uspokojenia ruchu drogowego w ulicach: św. Marcin, Fredry, Mielżyńskiego, 27 Grudnia, plac Wolności, Towarowa. Inwestycja obejmuje modernizację sieci tramwajowej, zwężenie jezdni, poszerzenie chodników, powstanie przestrzeni dla rowerów oraz wprowadzenie strefy uspokojonego ruchu samochodowego. Projekt zakłada także wprowadzenie większej ilości zieleni (drzew, krzewów i kwiatów).

Wartość projektu Program Centrum I wynosi 212 mln zł, w tym dofinansowanie z funduszy europejskich to 43 mln zł. Zakres pierwszy przedsięwzięcia, prowadzony od września 2017 r. do końca marca 2019 r., obejmował przebudowę ul. św. Marcin na odcinku od ul. Gwarnej do ul. Ratajczaka. Obecnie w trakcie realizacji znajduje się przebudowa ul. św. Marcin na odcinku pomiędzy ul. Ratajczaka i al. Marcinkowskiego wraz z przebudową fragmentu al. Marcinkowskiego oraz rozbudowa fragmentu ulicy św. Marcin na odcinku od Mostu Uniwersyteckiego do al. Niepodległości wraz ze skrzyżowaniem z Al. Niepodległości oraz ul. Towarową oraz rozbudowa fragmentu ulicy św. Marcin na odcinku od Al. Niepodległości do ul. Gwarnej.

W rejonie al. Marcinkowskiego w 2021 r. trwały roboty budowlane w zakresie ułożenia i przebudowy infrastruktury podziemnej oraz budowy płyty torowiska tramwajowego wraz z trakcją w ul. św. Marcin. Na bieżąco realizowana była przebudowa sieci elektroenergetycznych i teletechnicznych. Trwały prace w zakresie przebudowy sieci wodociągowej i kanalizacyjnej przy ul. Podgórnej, Paderewskiego, Piekary oraz przy placu Wolności. Kontynuowana była również przebudowa sieci gazowej.

Wizualizacja alei  Marcinkowskiego po przebudowie

arch. UMP (Studio ADS)

W rejonie placu Mickiewicza wdrożono etap czasowej organizacji ruchu, który obejmuje rozbiórkę torowiska od mostu Uniwersyteckiego do ul. Gwarnej z wyłączeniem skrzyżowań z Al. Niepodległości i ul. T. Kościuszki. Trwały prace na sieci kanalizacyjnej, a także były kontynuowane prace rozbiórkowe przy torowisku i nawierzchniach.

Program Centrum – etap II

Kolejny etap prac obejmuje budowę trasy tramwajowej wraz z uspokojeniem ruchu samochodowego w ul. Ratajczaka o wartości 130 mln zł. Program otrzymał dofinansowanie z funduszy europejskich w wysokości 59 mln zł. Docelowo projekt obejmuje:

• budowę dwutorowej trasy tramwajowej w ulicach Niezłomnych i Ratajczaka (na odcinku od skrzyżowania z ulicami Królowej Jadwigi/Wierzbięcice do ul. 27 Grudnia);
• przebudowę węzła rozjazdowego Królowej Jadwigi/Wierzbięcice;
• przebudowę i dostosowanie istniejącego układu drogowego do uwarunkowań lokalizacyjnych wprowadzonych realizacją przedsięwzięcia;
• usunięcie kolizji infrastrukturalnych.

W listopadzie 2021 r. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska wydał ostateczną Decyzję o Środowiskowych Uwarunkowaniach dla inwestycji. Zostały wykonane projekty budowlane dla wszystkich odcinków, opracowano także dokumentację przetargową na wybór Generalnego Wykonawcy. Zakończenie inwestycji planowane jest na 2023 r.

Rewaloryzacja płyty Starego Rynku

Rewitalizacja płyty Starego Rynku w Poznaniu wraz z przekształceniem fragmentu bloku śródrynkowego (ul. Jana Baptysty Quadro) w pasaż kultury to projekt zakładający utworzenie nowej jakości użytkowania zasobu dziedzictwa Starego Rynku w celach kulturalnych, poprzez przebudowę i modernizację nawierzchni rynku oraz adaptację fragmentu bloku śródrynkowego do potrzeb realizacji różnorodnych funkcji kulturalnych.

Wizualizacja Starego Rynku po przebudowie

arch. PIM (wizualizacja Graphit)

W 2021 r. podpisano umowę z Generalnym Wykonawcą. Na płycie Rynku – w miejscu projektowanych zbiorników retencyjnych kontynuowano wyprzedzające badania archeologiczne. Ponadto rozpoczęto demontaż kostki kamiennej oraz  jej inwentaryzację zgodnie z wytycznymi Miejskiego Konserwatora Zabytków. Po dokonaniu oceny i selekcji jakościowej, rozpoczęto wywóz kostki do magazynu. W ramach przebudowy Galerii Miejskiej Arsenał, podpisano umowę z wykonawcą, zakończono projektowanie oraz uzyskano pozwolenie na budowę. Ponadto, zorganizowano kolejne spotkania konsultacyjne z właścicielami sąsiadujących z Rynkiem nieruchomości oraz z przedstawicielami branży restauracyjnej, hotelarskiej i turystycznej.

Rewitalizacja placu Kolegiackiego

Celem projektu jest ożywienie przestrzenne, społeczne, kulturalne i gospodarcze placu Kolegiackiego. Efekt ten zostanie uzyskany przez poprawę jakości przestrzeni publicznej, obejmującą zagadnienia urbanistyczne, architektoniczne, funkcjonalne, estetyczne i techniczne. Plac Kolegiacki po zakończeniu przebudowy będzie placem publicznym i strefą ruchu pieszego. Znikną bariery, które dzieliły tę przestrzeń na kilka części.

W 2021 r. zrealizowano liczne prace budowlane, m.in.: montaż okładzin kamiennych cokołów ekspozycji i fontanny, montaż siedzisk, koszy, oświetlenia LED. Wykonano prace techniczne, m.in.: instalacje elektryczne, montaż urządzeń fontanny oraz czynności odbiorcze. Dodatkowo wykonano element rzeźbiarski Zegara Historii oraz zamontowano obelisk. Trwały prace nad wykonaniem ekspozycji reliktów archeologicznych. Zakończenie inwestycji nastąpi w pierwszej połowie 2022 r.

Wizualizacja pl. Kolegiackiego po przebudowie

arch. UMP (Urbantech)

Przebudowa rynku Łazarskiego

Rewaloryzacja rynku Łazarskiego ma na celu rewitalizację centralnej przestrzeni publicznej osiedla św. Łazarz, z przebudową układu drogowego oraz uspokojeniem ruchu samochodowego. Głównym założeniem organizacji przestrzennej placu jest realizacja przewidywanych dla niego funkcji, takich jak:

• reprezentacyjny plac miejski z funkcją handlową, otoczony miejską zabudową pierzejową;
• przestrzeń publiczna elastycznie dostosowująca się do zmiennych potrzeb organizacji imprez artystycznych/kulturalnych;
• przestrzeń codziennej rekreacji dla mieszkańców.

W 2021 r. zakończono roboty budowlane w zakresie infrastruktury podziemnej, infrastruktury drogowej, ułożenia nawierzchni placu i skweru (w tym terenu rekreacyjnego oraz schodów pomiędzy targowiskiem i skwerem). Wykonano podłoże strukturalne i nasadzono drzewa oraz krzewy. Wykonano zadaszenie targowiska oraz elementy jego wyposażenia (pawilony i stoły handlowe), a także wyposażenie przestrzeni w małą architekturę, oświetlenie, fontannę.

Wizualizacja rynku Łazarskiego po przebudowie

arch. UMP (Autorska Pracownia Architektoniczna  – Jacek Bułat)

Palatium „Tu się wszystko zaczęło“

Przedmiotem projektu „Tu się wszystko zaczęło – ekspozycja świadectw początków państwowości polskiej na Ostrowie Tumskim w Poznaniu” była renowacja, konserwacja i udostępnienie wnętrza zabytkowego Kościoła Panny Marii in Summo oraz wykonanie ekspozycji Palatium Mieszka I wraz z Kaplicą Dobrawy na Ostrowie Tumskim w Poznaniu. Okres realizacji projektu to lata 2016–2021.

Tereny nadwarciańskie

W sezonie 2021 r. nad Wartą funkcjonowały 4 plaże miejskie: Wilda, Rataje, Chwaliszewo i Szeląg. Odbywały się tam imprezy edukacyjne, proekologiczne i kulturalne.

W 2018 r. w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego 2014+ uzyskano dofinansowanie na realizację projektu „Rewitalizacja ubezpieczeń betonowych brzegów rzeki Warty na odcinku od mostu Przemysła I do rozwidlenia rzeki Warty w Poznaniu”, w partnerstwie z Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu. Projekt o wartości 21,7 mln zł, z dofinansowaniem z funduszy europejskich, w kwocie 18,5 mln zł, ma się zakończyć w 2022 r.

Wymiana umocnień powiązana jest z wykonaniem remontu istniejących schodów, slipów, tarasów oraz wylotów kanalizacyjnych. Celem projektu jest zabezpieczenie brzegów rzeki przed erozją. Z obecnego ekosystemu zostaną wyeliminowane płyty betonowe, które ograniczają wchłanianie wody do gruntu. Działanie to ma na celu uelastycznienie brzegów rzeki oraz zwiększenie jej retencji. W rezultacie podjętych działań na wskazanym odcinku rzeki nastąpi wzrost objętości retencjonowanej wody o 255 tys. m³.

Wartostrada

Od 2011 r. Miasto Poznań buduje ciąg pieszo-rowerowy Wartostrada, przebiegający po obu stronach rzeki Warty od mostu Lecha na północy do mostu Przemysła I na południu. Inwestycja uatrakcyjnia tereny nadwarciańskie i zwiększa dostępność do nich przy jednoczesnej rewitalizacji zieleni nadwarciańskiej. W 2021 r. dokończono prace na cyplu po północnej stronie mostu Chrobrego oraz wykonano remont nawierzchni w parku nad Wartą, od mostu Królowej Jadwigi do mostu Przemysła I, wraz z montażem oświetlenia, monitoringu wizyjnego oraz małej architektury.

Budowa Wartostrady odbywa się przy wykorzystaniu funduszy unijnych w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020. Wartość projektu wynosi 28,0 mln zł, a kwota dofinansowania to 20,6 mln zł.

Ogrody pływające

Pływające ogrody to zakotwiczone wyspy, czyli unoszące się na wodzie konstrukcje, tworzone na bazie lokalnej roślinności wodnej. Koncepcja ogrodów pływających, utworzona i realizowana w Polsce przez Fundację OnWater, jest innowacyjną metodą wprowadzania zieleni do miast, poprawy estetyki wybrzeży rzek, a także poprawy jakości wody (tzw. funkcja filtracyjna polegająca na wyłapywaniu zanieczyszczeń toni wodnej) oraz powietrza. Ogrody mają również funkcję lęgową. W 2021 r. ogrody pływające powstały w parku im. L. Bergera na Podolanach oraz w parku im. Karola Marcinkowskiego w centrum miasta.

Parki kieszonkowe

Jedną z form tworzenia enklaw spokoju w gęstej zabudowie miasta jest realizacja parków kieszonkowych. W 2021 r. utworzony został m.in. park kieszonkowy przy ul. Milczańskiej. Parki kieszonkowe często powstają z inicjatywy społeczności lokalnych.

Naturalne place zabaw oraz program „Szkoła wśród zieleni”

Naturalne place zabaw to miejsca, w których oprócz tradycyjnych urządzeń zabawowych dla dzieci wykorzystuje się naturalne elementy przyrody. W 2021 r. zrealizowano projekt zagospodarowania ogrodu przedszkolnego w Przedszkolu nr 74 oraz projekt zagospodarowania terenu przyszkolnego dla Szkoły Podstawowej nr 11.

Ogród przy Przedszkolu nr 74 po modernizacji 

arch. UMP

Zasadzka na Fyrtle – program tworzenia lokalnych skwerów w śródmieściu

W ramach zadania „Zasadzka na Fyrtle” działaniami objęte są zaniedbane i zdegradowane tereny, które po przeprowadzonej rewaloryzacji mogą służyć mieszkańcom, tworząc miejsca spotkań, rekreacji i wypoczynku. Ideą nadrzędną realizowanych przedsięwzięć jest wprowadzanie nowej zieleni, co poprawia estetykę i jakość powietrza śródmiejskich dzielnic. W 2021 r. działaniami zostały objęte tereny: w obrębie ul. Łukaszewicza i ul. Dmowskiego, przy ul. Jeżyckiej oraz przy ul. Norwida.

Skwer zrewaloryzowany w ramach programu „Zasadzka na Fyrtle”

arch. UMP

Nasadzenia drzew na śródmiejskich ulicach

W centrum miasta w ramach prac rewitalizacyjnych pojawiają się liczne nowe nasadzenia drzew. Dodatkowo, na wielu śródmiejskich ulicach, szczególnie tam gdzie dominuje ścisła zabudowa, są miejsca, których nie użytkują przechodnie, kierowcy czy też rowerzyści, w związku z tym można je poddać odbrukowaniu i przeznaczyć pod zieleń. W 2021 r. nowe drzewa pojawiły się m.in. na ul. Mickiewicza, Małeckiego, Limanowskiego, Załęże, Kochanowskiego, Polnej.

Nowe nasadzenia drzew na śródmiejskich ulicach 

arch. UMP

Polepszenie jakości przestrzeni publicznej

W celu polepszenia jakości przestrzeni publicznej realizowano także następujące przedsięwzięcia:

• akcja choinkowa – akcją przekazania świątecznych drzewek, ozdobionych lampkami i gwiazdką z logotypem Poznania objęto ulice św. Marcin, Gołębią, Szkolną, Wrocławską, plac Kolegiacki, plac Wolności, plac Cyryla Ratajskiego, obszar Śródki i Chwaliszewa, ul. Garbary, rejon rynku Łazarskiego; choinki przekazano także radom osiedli św. Łazarz, Jeżyce oraz Wilda; w akcji udział wzięło 200 lokalnych przedsiębiorców i partnerów rewitalizacji;
• w ramach umowy, zawartej z firmą ENEA Oświetlenie Sp. z o.o., realizowane były iluminacje świąteczne na terenie miasta; iluminacje podkreślały charakter zabytkowych przestrzeni i oddawały styl tych miejsc; niektóre iluminacje zostały przygotowane na podstawie indywidualnego projektu, który nawiązywał do Poznańskiego Szlaku Legend dla Dzieci – projektu zrealizowanego przez Bramę Poznania; ponadto Miasto przygotowało choinkę miejską, którą ustawiono wyjątkowo na Placu Wolności;
• od 2013 r. Miasto prowadzi punkt poradnictwa na temat form wsparcia remontów dla właścicieli poznańskich kamienic; interesanci są na bieżąco informowani o formach wsparcia remontów kamienic dostępnych w ramach dotacji miejskich oraz zewnętrznych; łącznie w 2021 r. udzielono ok. 12 porad;
• Miasto, we współpracy z lokalną społecznością, opracowało “Lokalny plan odnowy Dolnego Łazarza – część diagnostyczna“, mający na celu identyfikację występujących na tym obszarze problemów społeczno-przestrzennych; opracowanie zawiera analizę sytuacji społeczno-gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej i środowiskowej (z uwzględnieniem infrastruktury zielonej) tego obszaru; w drugim etapie opracowano część programową, na którą składają się wnioski z diagnozy i konsultacji społecznych wraz z wypracowaniem potrzeb i ustaleniem zadań do realizacji; całość materiału będzie podstawą do opracowania planowanych zadań i przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu odnowy obszaru Dolnego Łazarza; diagnoza jest oparta m.in. na danych statystycznych, wynikach badań opinii publicznej oraz danych z badań terenowych (inwentaryzacja); część diagnostyczna będzie podstawą opracowania części programowej, która powinna wyznaczyć cele i kierunki działań naprawczych wraz z zaplanowanymi projektami rewitalizacyjnymi (społecznymi, gospodarczymi, przestrzenno-infrastrukturalnymi i środowiskowymi).