W 2018 r. wdrażano „Program ochrony środowiska dla miasta Poznania na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 r.”

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 r.

„Program Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 r.” (POŚ) ma na celu poprawę jakości życia mieszkańców w warunkach zrównoważonego rozwoju o wysokiej jakości środowiska i istotnych walorach przyrodniczych będących podstawą rozwoju gospodarczego miasta.

Program zakłada:

działania obejmujące poprawę jakości powietrza atmosferycznego,
zmniejszenie wpływu transportu na środowisko,
racjonalne gospodarowanie wodami,
gospodarkę odpadami,
ochronę zasobów przyrodniczych wraz z powiększaniem zasobów przyrodniczych poddanych ochronie prawnej,
wdrażanie innowacji na rzecz ochrony środowiska,
sukcesywne usuwanie azbestu,
działania wspomagające program ochrony ptaków w mieście,
wzbogacenie i racjonalne użytkowanie zasobów leśnych,
rekultywację terenów zdegradowanych, budowę świadomości ekologicznej.

Analiza problemów środowiskowych miasta Poznania pozwoliła na ustalenie hierarchii priorytetów:

osiągnięcie wymaganych standardów jakości powietrza atmosferycznego, promowanie strategii efektywności energetycznej,
zrównoważony rozwój transportu,
wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa,
poprawa jakości wód powierzchniowych oraz ochrona wód podziemnych,
wykorzystanie potencjału przyrody, zachowanie i odtwarzanie zieleni w istniejącym układzie dla poprawy komfortu życia mieszkańców, podniesienia atrakcyjności miasta i jego zrównoważonego rozwoju,
wzmocnienie systemu gospodarki odpadami – zwiększenie poziomu segregacji, odzysku i recyklingu, przetwarzania i unieszkodliwiania,
ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego.

Ochrona wód w Poznaniu

Poznań zajmuje 9. miejsce wśród 198 polskich miast pod względem zagrożenia środowiska ściekami przemysłowymi oraz komunalnymi oraz 15. miejsce wśród 96 miast pod względem zużycia wody na cele przemysłowe oraz komunalne.

Stan wód rzeki Warty w Poznaniu z roku na rok ulega poprawie. Obecnie klasa elementów chemicznych wykazuje stan poniżej dobrego, a klasa elementów fizykochemicznych wykazuje potencjał także poniżej dobrego.

Do najważniejszych działań związanych z ochroną wód powierzchniowych (w tym jezior) i wód podziemnych na terenie Poznania w 2018 r. należały:

rekultywacja, poprawa i stabilizacja jakości wód jezior Strzeszyńskiego i Rusałka – zrealizowano zabiegi mobilnej inaktywacji związków fosforu w wodach jezior i na ich dopływach polegające na podawaniu preparatu żelazowego za pomocą urządzenia mobilnego oraz dalszym napowietrzaniu wody jeziornej urządzeniem z napędem wietrznym. Prowadzenie zabiegów rekultywacyjnych powoduje okresowe obniżenie stężeń fosforu w toni wodnej i zatrzymanie gwałtownego uwalniania go z osadów dennych. zabiegi te także przeciwdziałają masowemu zakwitowi glonów planktonowych w jeziorach. Wykonano wykoszenie rdestnicy kędzierzawej na jeziorze Rusałka oraz reintrodukcję ramienic na Jeziorze Strzeszyńskim. Zabiegi inaktywacji fosforu spełniły swoją rolą wywołując tzw. głód fosforanowy i silnie ograniczając zakwit glonów i sinic. Prowadzone prace rekultywacyjne spowodowały poprawę jakości wód w jeziorach, a także stopniowe odbudowywanie się roślinności wodnej. Zaobserwowano również poprawę warunków tlenowych na głęboczkach z aeratorami,
konserwacja rowów, cieków, zbiorników wodnych oraz małej retencji i budowli hydrotechnicznych – realizując ten projekt wykonano: konserwację 9 odcinków cieków i rowów (odmulono łącznie 26,5 km cieków) i 8 budowli hydrotechnicznych, m.in. usunięto zatory, namuły, dokonano oczyszczenia przepustów, skoszenia skarp, oczyszczenia cieków z zalegających śmieci, zatorów z traw, gałęzi; wykonywano badania jakości wody Rowu Złotnickiego, a także czterokrotnie przeprowadzono sprzątanie brzegów jezior: Strzeszyńskiego, Kierskiego i Rusałka (zebrano 6,4 t zmieszanych odpadów komunalnych). Efektem działań był prawidłowy spływ wód, ochrona przed lokalnymi powodziami, utrzymanie lub poprawa czystości wód oraz brzegów cieków i zbiorników, wiązanie jonów fosforanowych do postaci nieprzyswajalnych dla organizmów żywych.

W 2018 r. kontynuowano systematyczny monitoring wód na terenie kąpielisk, a także stanu rzeki Warty.

Wody podziemne w Poznaniu

Miasto Poznań prowadziło weryfikację i aktualizację stanu udokumentowanych ujęć wód podziemnych i zasobów wód podziemnych na terenie miasta, ich wykorzystanie, ewidencję stanu prawnego i techniczno-geologicznych danych ujęć wód podziemnych. W 2018 r.:

prowadzono przeglądy jakości wód gruntowych na terenie 19 obiektów mogących zanieczyścić wody podziemne. W jednym przypadku stwierdzono zanieczyszczenia wód gruntowych,
dla 3 obiektów została zaprojektowana lub wykonana sieć monitoringu lokalnego jakości wód gruntowych,
biorąc pod uwagę ochronę jakościową wód, na ujęciu komunalnym “Dębina” dla miasta Poznania został wykonany monitoring osłonowy,
zaakceptowano wykonanie 71 otworów wiertniczych dla potrzeb montażu pionowych pomp ciepła w celu ogrzewania 6 obiektów budowlanych,
wykonano pionowe pompy ciepła, o łącznym metrażu 12 454 mb, w celu ogrzewania 13 obiektów budowlanych, w tym dla 6 domów jednorodzinnych i dla 7 obiektów handlowych, szkolnictwa wyższego i sakralnego.

Ochrona powietrza w Poznaniu

Emisja zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych w Poznaniu

W 2017 r. (najnowsze dostępne dane) w Poznaniu odnotowano znaczny spadek emisji pyłów (o 29%) z poznańskich zakładów przemysłowych. Duże zmniejszenie emisji odnotowano także w przypadku dwutlenku siarki (o 19,7%) i tlenku węgla (o 17,8%).

Jednocześnie odnotowano niewielki wzrost emisji dwutlenku węgla (o 5,0%) oraz tlenków azotu (o 8,1%). Z uwagi na fakt, że dwutlenek węgla stanowi ponad 99% zanieczyszczeń gazowych, łączna emisja tego typu zanieczyszczeń wzrosła o 5,0%.

Według GUS, Poznań znalazł się na 22. miejscu, wśród polskich miast o dużej skali zagrożenia emisją zanieczyszczeń powietrza. Dzięki stosowanym w Poznaniu urządzeniom do redukcji wytworzonych substancji, znaczna ich część nie dostaje się do powietrza. W 2017 r. instalacje zatrzymały 99,9% pyłów 55% substancji gazowych (bez CO₂).

Klasyfikacja stref zamieszkania wg kryteriów ochrony zdrowia

Analiza rocznej oceny jakości powietrza za 2017 r. (roczna ocena jakości powietrza za 2018 r. opublikowana zostanie w II połowie 2019 r.) dla obszaru aglomeracji poznańskiej (obejmującej obszar miasta Poznania) wykonanej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) w ramach państwowego monitoringu środowiska pokazuje, że normatywne stężenia poszczególnych rodzajów substancji z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia, z wyjątkiem dopuszczalnej liczby dni z przekroczeniami normy dobowej pyłu PM10 oraz poziomu docelowego benzo(a)piranu, nie zostały w Poznaniu przekroczone.

W związku z powyższym zaklasyfikowano strefę aglomeracja poznańska do klasy A pod względem substancji, których stężenia nie przekroczyły dopuszczalnych norm oraz do klasy C z powodu przekroczeń norm dla pyłu PM10 (dla 24 godzin) oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu.

Pył PM10

Powodem przekraczania norm jest tzw. niska emisja, pochodząca przede wszystkim z procesu spalania paliw stałych w indywidualnych systemach grzewczych.

Pomimo tej sytuacji, w okresie ostatnich 20 lat na terenie miasta nie zostało przekroczone stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10.

Najwyższe stężenie średnioroczne pyłu PM10 odnotowane w 2017 r. na jednym z punków pomiarowych wyniosło 30 µg/m³ przy obowiązującej normie 40 µg/m³. Natomiast największa liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego 24-godzinnego pyłu PM10 na jednym z punktów pomiarowych wynosiła 41 dni przy obowiązującej normie 35 dni.

Pył PM2,5

Substancją, która również jest uwzględniana w ocenach jakości powietrza jest pył zawieszony PM2,5, którego norma roczna wynosi 25 µg/m³. W 2017 r. poziom ten nie został w Poznaniu przekroczony, a stężenie roczne wyniosło 22 µg/m³.

Ze względu na negatywny wpływ na zdrowie ludzi, od niedawna wprowadzono dodatkową normę dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców, określoną jako pułap stężenia ekspozycji. W przypadku Poznania wartość wskaźnika średniego narażenia na pył PM2,5 wynosi 24, czyli przekracza normę, która wynosi 20.

Rozkład czasowy występowania przekroczeń stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 oraz pyłu PM2,5 wskazuje na wpływ sezonu grzewczego (od października do marca) na zwiększenie stężenia zanieczyszczeń pyłowych. Emisja pyłów drobnych jest dominująca przy spalaniu paliw stałych (w tym także pochodzących ze spalania drewna w kominkach oraz spalania biomasy, gdzie ładunek pyłów wprowadzany do środowiska jest większy niż ze spalania węgla).

Średnioroczne stężenie pyłów w Poznaniu

pobierz dane XLS

Warunki meteorologiczne

Istotnym czynnikiem wpływającym na jakość powietrza są warunki meteorologiczne, które oddziałują na tempo rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Niekorzystne scenariusze meteorologiczne mogą wpływać na długotrwałe utrzymywanie się substancji na danym terenie i powodować ich wysokie kumulacje. Najmniej korzystne warunki wiążą się z niską temperaturą powietrza, co powoduje wzmożoną emisją z systemów grzewczych, niską prędkością wiatru – uniemożliwiającą dyspersję zanieczyszczeń oraz niskim położeniem warstwy mieszania i stanem stałym równowagi atmosfery, co oznacza stagnację lub niewielki ruch mas powietrza.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla gmin Metropolii Poznań zakłada zmniejszenie o 30% emisji szkodliwych gazów cieplarnianych w perspektywie do 2040 r. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez ograniczenie zużycia energii ze źródeł konwencjonalnych, a także zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym.

Uchwała antysmogowa Sejmiku Województwa Wielopolskiego

W maju 2018 r. weszła w życie uchwała Sejmiku Województwa Wielopolskiego w sprawie wprowadzenia na obszarze miasta Poznania, ograniczeń lub zakazów w zakresie eksploatacji instalacji, w których następuje spalanie paliw. Uchwała przewiduje m.in:

zakaz stosowania paliw najgorszej jakości,
wyznaczenie granicznych terminów wymiany starych przestarzałych systemów grzewczych,
dopuszczenie do eksploatacji wyłącznie kotłów z automatycznym podajnikiem paliw, spełniających wymagania klasy 5 według normy PN-EN 303-5:2012,
wprowadzenie okresowych zakazów stosowania źródeł opalanych paliwami stałymi (np. kominki), przez obiekty posiadające inne podstawowe źródło ogrzewania.

Działania Miasta związane z poprawą jakości powietrza w Poznaniu

W 2018 r.:

prowadzono program KAWKA BIS (który jest realizowany w latach 2018-2020 wspólnie z firmą Veolia – kontynuacja programu KAWKA), w ramach którego możliwe jest pozyskanie środków na likwidację uciążliwych pieców i kotłów opalanych węglem oraz zastąpienie ich bardziej ekologicznym źródłem ciepła; na program KAWKA BIS w 2018 r. wydatkowano z budżetu Miasta Poznania 1,2 mln złotych, z dofinansowania skorzystało 180 osób. Uzyskane efekty:
- zlikwidowano 362 piece,
- zmodernizowano 252 lokale,
- zaoszczędzono 1,4 tys. ton węgla,
- zredukowano emisję PM10 o 10,67 Mg/rok,
- zredukowano emisję B(a)P o 7,66 kg/rok,
działała miejska usługa internetowa „Atmosfera dla Poznania”, która dostarcza informacji na temat rzeczywistego i prognozowanego stanu jakości powietrza w mieście, w odniesieniu do obowiązujących norm. Prezentuje wyniki wiarygodnych pomiarów bieżących stężeń zanieczyszczeń pyłowych i gazowych (z państwowego monitoringu powietrza) oraz trzydniową ekoprognozę stężeń pyłów drobnych PM10 dla obszaru Poznania. Usługa przekazując porady i zalecenia, pozwala podjąć decyzję, jak postępować w dni, kiedy z powodu niekorzystnych warunków pogodowych prognozowane są wysokie stężenia pyłów PM10,
realizowano program „Trzymaj Ciepło” (wraz z firmą Veolia), polegający na bezpłatnych badaniach termowizyjnych budynków jednorodzinnych na terenie Poznania wraz z akcją informacyjną na rzecz oszczędzania energii cieplnej w gospodarstwach domowych. W ramach programu przeprowadzono badanie 600 budynków jednorodzinnych i 30 kamienic; w 10 edycjach (w latach 2009-2019) przebadano łącznie prawie 5 000 budynków jednorodzinnych i 200 kamienic,
w ramach działań zwiększających efektywność energetyczną przeprowadzono termomodernizację 8 placówek oświatowych, na łączną kwotę 9,5 mln zł,
funkcjonariusze Eko Patrolu Straży Miejskiej systematycznie prowadzili kontrole legalności opału używanego w domowych paleniskach,
ESA – Edukacyjna Sieć Antysmogowa – rozpoczął się 3-letni edukacyjny projekt Stowarzyszenia Metropolia Poznań, obejmujący wyposażenie 160 szkół w czujniki pomiaru jakości powietrza oraz monitory pokazujące wyniki. Wskazania czujników można na bieżąco sprawdzać tutaj,
w ramach projektu Miejski Plan Adaptacji Do Zmian Klimatu, finansowanego przez Ministerstwo Środowiska, został powołany zespół przedstawicieli spółek z udziałem Miasta, wydziałów i miejskich jednostek organizacyjnych, w ramach którego zostały wypracowane zapisy miejskiego planu adaptacji. Na ich podstawie zostały przeprowadzone konsultacje społeczne i przygotowany projekt uchwały o przyjęciu Miejskiego Planu Adaptacji dla Miasta Poznania,
Projekt AdaptCity – Miasto Poznań przy współpracy ze Stowarzyszeniem Metropolia Poznań i Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza zorganizowało konferencję w ramach IX Forum Metropolitalnego “Klimatyczna Metropolia Poznań”. Konferencja dotyczyła głównie problematyki związanej ze zmianami klimatu oraz infrastruktury technicznej i narzędzi niezbędnych do adaptacji.

Miasto wdrażało działania mające na celu ograniczenie emisji ze środków transportu poprzez:

wprowadzenie organizacji sprzyjającej maksymalnej płynności ruchu oraz ograniczaniu transportu samochodowego w centrum miasta (m.in. Projekt Centrum, rozszerzenie strefy Tempo 30, przebudowa dróg, na os. Jana III Sobieskiego, otwarty został pierwszy w Poznaniu parking Park&Ride ze 130 miejscami postojowymi; posiadacze biletu okresowego transportu publicznego mogą parkować na nim bezpłatnie),
wymianę taboru transportu publicznego: na lata 2018/2019 zaplanowano dostawę 21 elektrycznych autobusów marki Solaris (będą to pierwsze autobusy napędzane energią elektryczną w Poznaniu), 37 autobusów marki Solaris spełniających normę EURO 6, oraz 50 pojazdów tramwajowych marki Moderus Gamma,
wsparcie dla Poznańskiej Kolei Metropolitalnej, która rozpoczęła działalność w czerwcu 2018 r. Obszar funkcjonowania PKM obejmuje gminy w promieniu ok. 50 km od miasta,
rozbudowę systemu Poznański Rower Miejski, który w 2018 r. obejmował 113 stacji z 1,2 tys. rowerów,
wsparcie dla rozwoju systemów współdzielenie elektrycznych samochodów, skuterów i hulajnog.

Klimat akustyczny w Poznaniu

Mapa akustyczna Poznania

Najnowsza mapa akustyczna dla Poznania, opracowana w 2017 r., pokazuje, że rejestrowane wartości równoważnego poziomu hałasu ulegają stałemu obniżeniu, mimo iż punktowo notuje się przekroczenie norm, szczególnie z powodu ruchu drogowego oraz lotniczego.

Ruch drogowy zwiększył się szczególnie na miejskim odcinku autostrady A2, gdzie w prawie wszystkich punktach pomiarowych odnotowywano przekroczenia dopuszczalnych norm poziomu hałasu w porze nocnej, a sporadycznie także w porze dziennej.

W 2016 r. w stosunku do poprzednich pomiarów w 2012 r. odnotowano zmniejszenie liczby mieszkańców narażonych na hałas:

drogowy (średni dobowy spadek o ok. 17%),
tramwajowy (średni dobowy spadek o ok. 10% oraz o 24% w przypadku hałasu nocnego),
kolejowy (spadek w porze nocnej o 10%).

Hałas lotniczy

Mieszkańcy rejonów ulic: Bukowskiej, Bułgarskiej, Polskiej (rejon Portu Lotniczego Poznań – Ławica) oraz okolic Marlewa, Minikowa i Świerczewa (rejon lotniska wojskowego w Krzesinach) dotkliwie odczuwają hałas lotniczy.

Mieszkańcy obszaru ograniczonego użytkowania wokół Portu Lotniczego Poznań – Ławica występują z roszczeniami wobec portu lotniczego za utratę wartości swoich nieruchomości oraz uciążliwość związaną z nadmiernym hałasem.

W 2017 r. (najnowsze dostępne dane) normy hałasu zostały przekroczone w jednym spośród dwóch stałych punktów pomiarowych hałasów lotniczych położonym na zachód od lotniska Ławica (w Przeźmierowie). Odnotowano stosunkowo niewielkie przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu hałasu, zarówno dobowego jak i nocnego.

W celu ograniczenia uciążliwości akustycznych powodowanych funkcjonowaniem lotniska, stosuje się ustalenia wynikające z decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych, m.in. ograniczenie lotów w nocy, zmiany procedury startowe, czy polepszanie stanu technicznego urządzeń lotniskowych.

Działania Miasta w zakresie ochrony przed hałasem

W 2018 r. Rada Miasta Poznania uchwaliła “Program ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Poznania”, opracowany w oparciu o dane zawarte w Mapie akustycznej dla miasta Poznania z 2017 r..

W ramach działań Miasta na rzecz zmniejszenia emisji hałasu realizowano m.in.:

wprowadzenie, a następnie rozszerzenie strefy uspokojonego ruchu „Tempo 30”,
poprawę stanu technicznego pojazdów i nawierzchni drogowych (m.in. przez stosowanie cichych nawierzchni typu „colsoft”),
zapewnienie odpowiedniej wibroizolacji i gumowej obudowy torów tramwajowych (tzw. „szyny szepczące”),
zmniejszenie liczby pojazdów ciężkich w centrum miasta,
wprowadzenie taboru transportu zbiorowego nowego typu,
budowę i modernizację ekranów akustycznych,
rozbudowę systemu Poznański Rower Miejski,
wsparcie dla rozwoju systemów współdzielenie elektrycznych samochodów, skuterów i hulajnog.