Programy i inicjatywy proekologiczne Miasta Poznania

Miasto Poznań, współpracując z partnerami zewnętrznymi, podejmowało liczne inicjatywy proekologiczne skierowane do mieszkanek i mieszkańców.

Prośrodowiskowe programy i inicjatywy Miasta Poznania w 2020 r. zostały ograniczone z uwagi na pandemię COVID-19.

Do wybranych działań proekologicznych zrealizowanych w 2020 r. w Poznaniu należały:

• KAWKA BIS – program, który polega na dofinansowaniu likwidacji uciążliwych pieców i kotłów opalanych węglem i zastąpieniu ich ciepłem systemowym, gazem, energią elektryczną lub energią odnawialną; prowadzone były również działania edukacyjne promujące udział w programie oraz informujące o problemie niskiej emisji zanieczyszczeń powietrza i możliwościach jej ograniczania;
• Trzymaj ciepło – Miasto Poznań zrealizowało 12. edycję projektu, w ramach którego przeprowadzane były bezpłatne badania termowizyjne domów jednorodzinnych i kamienic na terenie Poznania; celem projektu jest zwrócenie uwagi na straty ciepła w budynkach powodujące emisję zanieczyszczeń do środowiska oraz obciążające budżety domowe; wykonano badania termowizyjne 356 domów jednorodzinnych i 20 kamienic;
• Atmosfera dla Poznania – Miasto realizuje usługę internetową, która prezentuje m.in.:
  
  • trzydniową ekoprognozę pyłów PM10 dla Poznania na tle województwa wraz z animacją dziennych zmian rozprzestrzeniania się PM10;
  • bieżące (aktualizowane co godzinę), podstawowe dane meteorologiczne: temperatura powietrza, siła i kierunek wiatru;
  • monitoring bieżący dla Poznania – aktualizowane co godzinę wartości stężeń zanieczyszczeń pyłowych i gazowych wraz z odniesieniem do obowiązujących norm oraz poziomów dopuszczalnych, informowania i alarmowych;
  • informację o opłatach za przejazd środkami transportu zbiorowego Miasta Poznania w strefie A; zgodnie z uchwałą Rady Miasta Poznania zwolnienie z opłaty następuje w godzinach od 3:00 do 24:00 po dniu, w którym doszło do przekroczenia poziomu informowania pyłów PM10 na którejkolwiek stacji pomiarowej WIOŚ oraz gdy prognozowane jest utrzymanie dla tej doby przekroczenia poziomu informowania;
• Ekoprognozy – prezentują rozprzestrzenianie się pyłów drobnych PM10 dla Poznania oraz na tle województwa w 3 kolejnych dniach; opisane są wyjaśnieniami i piktogramami, które w przystępny sposób informują o zalecanych zachowaniach w dniach, kiedy prognozowane są wysokie stężenia pyłów PM10; ekoprognozy publikowane są codziennie na stronie internetowej Atmosfera dla Poznania przez cały rok oraz w sezonie grzewczym na antenie telewizji WTK w serwisach prognozy pogody;
• Poznań w Porządku – kontynuowano działanie bezpłatnej aplikacji „Poznań w porządku”, dostępnej zarówno w wersji webowej (internetowej), jak i mobilnej; aplikacja umożliwiała samodzielne zgłaszanie nieprawidłowości dotyczących czystości i porządku na terenie Poznania oraz monitoring konkretnych zgłoszeń; system posiadał możliwość dodania i śledzenia obsługi zgłoszenia zawierającego lokalizację problemu, jego kategorię, krótki opis oraz zdjęcia;
• Sprzątanie świata – coroczna akcja proekologiczna, podczas której zbierano odpady zanieczyszczające przestrzeń publiczną; z uwagi na sytuację epidemiczną szkoły i inne placówki oświatowe zostały wyłączone z czynnego udziału w sprzątaniu; akcja wsparta została przez Związek Międzygminny GOAP, który jako partner akcji zapewniał odbiór z miejsc zbiórki i zagospodarowanie odpadów; w Poznaniu do akcji zgłosiło się 18 rad osiedli, które koordynowały akcje lokalne z udziałem mieszkańców, oraz 20 grup wolontariuszy, którzy sprzątali m.in. tereny poznańskich fortyfikacji oraz lasów; łącznie podczas akcji zebrano blisko 17 ton odpadów;

Plakat promocyjny akcji Sprzątanie świata

arch. UMP

• “Skończmy ze smogiem w Poznaniu” – w ramach zadania Poznańskiego Budżetu Obywatelskiego 2020 zlecono wykonanie dronem badań w zakresie jakości spalin z domowych palenisk pod kątem wykrycia nieruchomości, gdzie dochodzi do spalania odpadów bądź opału niezgodnego z wymaganiami uchwały antysmogowej; łącznie w 2020 r. pomiary wykonywano przez 50 dni; użycie drona jest narzędziem wspomagającym Straż Miejską w skutecznym wykrywaniu źródeł, gdzie następuje spalanie paliw niedozwolonych (w tym odpadów), ale projekt ma też duży wymiar edukacyjny, gdyż jego celem jest kształtowanie wśród mieszkańców poprawnych postaw społecznych;
• Akcja „Re!Generacja” – Związek Międzygminny GOAP został partnerem ogólnopolskiej akcji „Re!Generacja”, która wspiera recykling odpadów i selektywną zbiórkę surowców, w tym kartonów po płynnej żywności; akcja ma wymiar ogólnopolski, przyłączyło się do niej wiele miast (Warszawa-Wilanów, Kielce, Białystok, Wrocław, Kraków, Nowy Targ, Augustów i Poznań wraz z gminami członkowskimi ZM GOAP); osią projektu jest konkurs na piosenkę edukacyjną skierowany jest do osób w wieku 15-25 lat;
• Poznański Dzień Energii – uczestnictwo w Letnim Targu Ekologicznym, który odbył się na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich oraz przeprowadzenie konkurs plastycznego “Energicznie działamy – energię oszczędzamy” skierowanego do uczniów poznańskich szkół podstawowych;
• „Zielona Wstążka dla Planety” – motywem przewodnim akcji w 2020 r. była bioróżnorodność pod hasłem „Ratujmy Naturę. Ratujmy siebie”; w ramach akcji najważniejsze budynki miejskie zostały podświetlone na zielono; celem inicjatywy było zwrócenie uwagi społeczeństwa na problem zanikania bioróżnorodności w mieście;

Grafika promocyjna Poznańskiego Dnia Energii

arch. UMP

• Pogotowie czystości – pogotowie (prowadzone przez ZZO) przyjmuje zgłoszenia z terenu Poznania od Straży Miejskiej lub policji;
• Program Ciepło dla miast 2019–2020 – celem programu jest wypracowanie rozwiązań na wybrane wyzwania ekologiczne stojące przed Poznaniem; w programie wykorzystano specjalne narzędzie Ecocraft – ekologiczną odsłonę słynnej gry Minecraft© .

W 2020 r. zrealizowano kolejne odcinki cyklu programów telewizyjnych „Zielony Serwis Poznania” w telewizji WTK. W programach prezentowano działania Miasta w zakresie ochrony środowiska oraz udzielano porad dla mieszkańców, jakie postawy i zachowania proekologiczne powinni przyjmować. W lokalnych kanałach telewizyjnych (TVP 3 Poznań oraz WTK), a także licznych kanałach radiowych wyemitowane zostały także spoty informacyjne dot. zmian w obowiązkowej segregacji odpadów komunalnych, które weszły w życie po 1 września 2020 r.

W mediach publikowano także informacje na temat programu KAWKA BIS, opisujące zasady pozyskiwania dotacji, terminów i form składania wniosków (wortal Środowisko, wpisy śródtekstowe na portalach tuba.fm i epoznan.pl, spoty informacyjno-edukacyjne w radiu, telewizji, informacje w środkach komunikacji miejskiej, program „Zielony Serwis Poznania” – KAWKA BIS na antenie telewizji WTK).

Prośrodowiskowe działania edukacyjne Miasta Poznania o charakterze ciągłym

W 2020 r. w Poznaniu realizowane były działania edukacyjne o charakterze ciągłym, w tym: spotkania, pogadanki, warsztaty ekologiczne i konkursy na temat segregacji odpadów, zasad postępowania z odpadami komunalnymi, oszczędnego gospodarowania wodą, organizowane w placówkach oświatowych. W 2020 r. nagrano multimedialną lekcję dot. problemów jakości powietrza w Poznaniu dla uczniów klas 4-6 pt. „Zdrowa atmosfera – oddychaj swobodnie”. W ofercie dla szkół znajdują się również wycieczki edukacyjne na składowisko odpadów komunalnych, dzięki którym zwiększa się świadomość młodzieży w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami środowiska.

Na bieżąco redagowane były także informacje na wortalu „Środowisko” będącym częścią oficjalnego portalu Miasta Poznania – Miejskiego Informatora Multimedialnego. W ramach wortalu funkcjonują strony tematyczne związane z działaniami Miasta w zakresie ochrony środowiska oraz prowadzonymi projektami, m.in. dotyczące ekoprognoz, programu KAWKA BIS.

W marcu 2020 r. na oficjalnej stronie internetowej Miasta Poznania uruchomiono nową zakładkę „Gospodarka komunalna”. W sekcji „Energia w mieście” znajdują się informacje na temat szeroko rozumianej efektywności energetycznej czy grupy zakupowej energii elektrycznej i paliwa gazowego. Ponadto w zakładce umieszczono wiele porad dla mieszkańców dotyczących oszczędzania energii elektrycznej i ciepła, a także wskazówki, jak podłączyć nieruchomości do sieci cieplnej czy gazowej.

Równolegle uruchomiono stronę „Poznań Pełen Energii” na portalu społecznościowym Facebook. Misją fanpege’a jest szerzenie wiedzy z zakresu efektywności energetycznej, a także odnawialnych źródeł energii i ekologii wśród poznaniaków. Ponadto publikowane treści poruszają tematykę związaną z zarządzaniem energią i racjonalnym wykorzystywaniem jej zasobów oraz bezpieczeństwem energetycznym Poznania.

Schronisko dla zwierząt w Poznaniu

W poznańskim schronisku dla zwierząt na koniec 2020 r. przebywały 93 psy oraz 179 kotów, w ciągu roku nowych właścicieli znalazło 197 psów oraz 302 koty. Trwa budowa nowego schroniska dla zwierząt. W 2020 r. nakłady Miasta na ten cel wyniosły 24,7 mln zł. Otwarcie nowego schroniska planowane jest na 2021 r.

Projekt CONNECTING Nature

Poznań pełnił rolę jednego z 3 miast wiodących w projekcie CONNECTING Nature (COproductioN with NaturE for City Transitioning, INnovation and Governance) w ramach Programu Horyzont 2020 (wartość projektu 2,6 mln zł w okresie 2015-2020).

Celem projektu było promowanie w Poznaniu wdrażania zintegrowanych, małoskalowych rozwiązań opartych na przyrodzie (ang. NBS – Nature – Based Solutions) w kontekście rewitalizacji przestrzeni, podnoszenia poziomu jakości życia osób mieszkających w mieście oraz poprawy warunków środowiska. Małoskalowe działania NBS realizowane w związku z projektem to:

• naturalne place zabaw w poznańskich przedszkolach – miejsca, w których oprócz tradycyjnych urządzeń zabawowych dla dzieci, wykorzystuje się naturalne elementy przyrody; w 2020 r. naturalne place zabaw powstały w kolejnych 5 przedszkolach; w 11 przedszkolach wdrożono 44 ekodemonstratory;

Naturalny plac zabaw przy poznańskim przedszkolu

arch. UMP

• ogrody otwarte przy poznańskich przedszkolach – połączenie idei ogrodu społecznego i naturalnego miejsca zabaw zarządzanego przez instytucję (np. przedszkole), udostępniane nie tylko dzieciom przedszkolnym, ale też innym osobom czy organizacjom pozarządowym; w 2020 r. powstał pilotażowy ogród otwarty w Przedszkolu nr 42 na Wildzie;
• pływające ogrody – pływające wyspy to zakotwiczone, unoszące się na wodzie konstrukcje tworzone na bazie lokalnej roślinności wodnej; w 2020 r. ogród pływający powstał na stawie w Parku Wilsona; ideą wodnych/pływających ogrodów jest poprawa naturalnych ekosystemów i wprowadzanie różnorodności biologicznej w miastach; koncepcja ogrodów pływających, utworzona i realizowana w Polsce przez Fundację OnWater, jest innowacyjną metodą wprowadzania zieleni do miast, poprawy estetyki wybrzeży rzek, a także poprawy jakości wody (tzw. funkcja filtracyjna polegająca na wyłapywaniu zanieczyszczeń toni wodnej) oraz powietrza; ogrody mają również funkcję lęgową.

Projekt „Health&Greenspace” (Program URBACT III)

Miasto Poznań od 2019 r. jest partnerem projektu „Health&Greenspace”, poświęconego wykorzystaniu terenów zielonych oraz błękitno-zielonej infrastruktury dla poprawy jakości życia w mieście i zdrowia mieszkańców. Partnerami projektu są Budapeszt (Węgry) – lider, Limerick (Irlandia), Espoo (Finlandia), Breda (Holandia), Tartu (Estonia), Messina (Włochy), Santa Pola (Hiszpania), Suczewa (Rumunia).

W Poznaniu w ramach projektu działa Lokalna Grupa URBACT złożona z przedstawicieli wydziałów i jednostek miejskich oraz podmiotów zewnętrznych. Celem działania grupy jest wymiana informacji i doświadczeń na temat realizowanych przedsięwzięć, nawiązanie współpracy między jednostkami oraz wspólne wypracowanie propozycji nowych inicjatyw, które mogłyby być realizowane (tzw. Zintegrowany Plan Działania). Wyróżniono 3 grupy tematyczne:

• „Planowanie przestrzenne terenów zielonych”, w ramach której omawiane będą istniejące dokumenty planistyczne i strategie w obszarach dotyczących błękitno-zielonej infrastruktury, a także kwestie zarządzania zielenią i współpracy między instytucjami;
• „Błękitno-zielona infrastruktura” (BZI), w ramach której omawiane będą istniejące rozwiązania techniczne w zakresie BZI służące poprawie mikroklimatu w mieście;
• „Atrakcyjne tereny zielone”, w ramach której poruszana będzie tematyka zwiększania atrakcyjności terenów zielonych, nadawania nowych funkcji, przyciągania nowych grup użytkowników, a także edukacji i promocji aktywnego korzystania z zieleni.

W 2020 r. Lokalna Grupa Urbact pracowała w ramach 5 spotkań (Eye-opener workshop, seminarium oraz 3 warsztaty online) oraz podczas spotkań indywidualnych. Realizacja projektu na poziomie partnerstwa międzynarodowego i lokalnego planowana jest do sierpnia 2022 r.

Sieć Dziedzictwa Klimatycznego (Climate Heritage Network)

Poznańskie Centrum Dziedzictwa (PCD) realizowało w 2020 r. projekt pod hasłem #DziedzictwoDlaKlimatu. W jego ramach powstał m.in. „zielony dekalog”, manifest, a także zrealizowano szereg proekologicznych działań o charakterze edukacyjnym, wystawienniczym i turystycznym. Jednym z następstw realizacji ww. projektu były decyzja o przystąpieniu PCD do Sieci Dziedzictwa Klimatycznego (Climate Heritage Network). Jest to międzynarodowa sieć założona w 2019 r., składająca się z podmiotów rządowych i samorządowych, lokalnych i regionalnych, instytucji kultury i przedsiębiorstw oraz organizacji pozarządowych i instytucji akademickich. Sieć skupia partnerów, którzy projektują, planują i wdrażają strategie na rzecz klimatu w swoich społecznościach, zwłaszcza w celu realizacji postanowień Porozumienia Paryskiego z 2015 r. Punktem wyjścia jest refleksja, iż zmiany klimatu mają wpływ na sztukę, kulturę i dziedzictwo, a jednocześnie dziedziny te stanowią atut w walce z nimi. Dotychczas jedynym polskim członkiem sieci był Kraków.

Działania Miasta w zakresie oszczędności energii

W 2020 r. Miasto Poznań oraz Sieć Badawcza Łukasiewicz podpisały porozumienie w zakresie strategii energetycznej. Celem zawartego porozumienia jest podjęcie współpracy w zakresie realizacji szeroko pojętej strategii energetycznej Miasta, uwzględniającej ciągłą poprawę efektywności energetycznej i wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. Współpraca zakłada realizację wspólnych przedsięwzięć rozwojowych oraz badawczo-rozwojowych, a także doradztwo naukowo-badawcze, ekspertyzy i konsultacje techniczne.

Miasto Poznań od połowy 2020 r. realizuje projekt optymalizacji kosztów dystrybucji energii elektrycznej w obiektach użyteczności publicznej. Projektem optymalizacji mocy zamówionej objęto w pierwszym etapie 30 placówek oświatowych, z tego dla 23 placówek zaproponowano projekt obniżenia mocy zamówionych, a stosowne zmiany taryf energii elektrycznej zostały wprowadzone w grudniu 2020 r. Szacowane roczne oszczędności z tytułu optymalizacji kosztów dystrybucji energii elektrycznej mogą kształtować się na poziomie ok. 200 tys. zł.

Miasto Poznań, jako jedna z pierwszych gmin w Polsce, podjęła w 2011 r. działania zmierzające do utworzenia grupy zakupowej energii elektrycznej. Sukces projektu, w tym uzyskanie oszczędności w kosztach zakupu energii elektrycznej, przyczyniały się do zwiększenia w kolejnych latach liczby uczestników grupy, również o jednostki z gmin sąsiadujących. W 2020 r. grupa liczyła 64 uczestników, a oszczędności z tytułu zawartych w ramach przetargu umów w stosunku do cen taryfowych ENEA SA wyniosły dla Miasta Poznania ok. 5,6 mln zł, uwzględniając dodatkowe oszczędności w wyniku indeksacji cen.

Miasto Poznań, jako pierwsza w Polsce gmina, podjęła w 2014 r. działania w celu utworzenia grupy zakupowej gazu. W skład grupy zakupowej w 2020 r. weszło 326 punktów poboru gazu przy łącznym wolumenie ok. 51 GWh, a oszczędności z tytułu zawartej umowy w ramach przetargu w stosunku do cenników PGNiG na 2020 r. wyniosły dla Miasta Poznania ok. 1,1 mln zł., uwzględniając dodatkowe oszczędności w wyniku indeksacji cen.

Od początku 2020 r. realizowany jest projekt optymalizacji kosztów dostaw ciepła w obiektach użyteczności publicznej. W lutym zawarte zostały umowy z firmą Veolia Energia Poznań SA na zarządzanie ciepłem w sześciu pilotażowych jednostkach oświatowych. Umowy obejmują optymalizację i regulację parametrów pracy węzłów cieplnych wraz z doradztwem merytorycznym i technicznym w zakresie możliwych usprawnień oraz działań energooszczędnych. Do końca roku projektem objęto 32 placówki oświatowe, w których przeprowadzono proces obniżenia mocy zamówionej. Firma Veolia po podpisaniu umów przystąpiła do montażu niezbędnego opomiarowania w tych jednostkach. Zestaw opomiarowania pozwoli na pełen monitoring i regulację parametrów pracy węzłów ciepłowniczych z zachowaniem odpowiednich parametrów cieplnych w pomieszczeniach. Obniżenie mocy zamówionej w placówkach pozwoliło na obniżenie kosztów zakupu ciepła – szacowana wartość oszczędności to ok. 674,4 tys. zł.