Dodatki mieszkaniowe są dofinansowaniem do wydatków mieszkaniowych wypłacanych przez gminę jej najbiedniejszym mieszkańcom.
Przyznanie tej formy pomocy materialnej zależy przede wszystkim od miesięcznych dochodów mieszkańca gminy oraz od powierzchni zajmowanego przez niego lokalu. Pomoc ta przyznawana jest zawsze na 6 miesięcy i wypłacana z budżetu gminy. Decyzję o przyznaniu dodatku mieszkaniowego wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta, który ma na nią jedynie miesiąc od dnia złożenia wniosku w tej sprawie.
Istota i zasady przyznawania dodatku mieszkaniowego
Dodatek mieszkaniowy jest świadczeniem pieniężnym wypłacanym przez gminę, mającym na celu dofinansowanie do wydatków mieszkaniowych ponoszonych w związku z zajmowaniem lokalu mieszkalnego. Pomoc ta przysługuje jedynie najbiedniejszym mieszkańcom gminy i jedynie w przypadkach ściśle określonych przez przepisy ustawy z 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych (tekst jednolity Dz.U. z 2019 poz. 2133) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 28 grudnia 2001 r. w sprawie dodatków mieszkaniowych, rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 26 kwietnia 2013 r. w sprawie sposobu przeprowadzania wywiadu środowiskowego, wzoru kwestionariusza wywiadu oraz oświadczenia o stanie majątkowym wnioskodawcy i innych członków gospodarstwa domowego, a także wzoru legitymacji pracownika upoważnionego do przeprowadzenia wywiadu.
Dodatek mieszkaniowy przysługuje:
- najemcom oraz podnajemcom lokali mieszkalnych;
- osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych, do których przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego;
- osobom mieszkającym w lokalach mieszkalnych znajdujących się w budynkach stanowiących ich własność i właścicielom samodzielnych lokali mieszkalnych;
- innym osobom mającym tytuł prawny do zajmowanego lokalu mieszkalnego i ponoszącym wydatki związane z jego zajmowaniem;
- osobom zajmującym lokal mieszkalny bez tytułu prawnego, oczekującym na przysługujący im lokal zamienny albo najem socjalny lokalu.
Dodatek mieszkaniowy przyznaje się na wniosek osoby uprawnionej, na okres 6 miesięcy (lub na okres krótszy, tj. na czas obowiązywania umowy najmu do zajmowanego lokalu), licząc od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu złożenia wniosku.
Kryterium dochodowe
Dodatek mieszkaniowy przysługuje wówczas, jeżeli średni miesięczny dochód w przeliczeniu na członka gospodarstwa domowego w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku, nie przekracza 175% kwoty najniższej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym, tj. 2,1 tys. zł, oraz 125% tej kwoty, tj. 1,5 tys. zł, w gospodarstwie wieloosobowym obowiązującej w dniu złożenia wniosku.
Od 1 marca 2020 r. kwota najniższej emerytury wynosi 1,2 tys. zł.
Kryterium metrażowe
Kryterium metrażowe uzależnione jest od liczby osób zamieszkujących w lokalu mieszkalnym. Dodatek mieszkaniowy przysługuje wówczas, gdy powierzchnia użytkowa lokalu mieszkalnego nie przekracza normatywnej powierzchni o więcej niż 30% lub 50% pod warunkiem, że udział pokoi i kuchni w powierzchni użytkowej tego lokalu nie przekracza 60%.
Maksymalne wartości powierzchni normatywnej dla zamieszkiwanych lokali w zależności od liczby osób zamieszkujących w tych lokalach przedstawia poniższa tabela:
Powierzchnia normatywna stosowana przy rozpatrywaniu wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego
| Liczba osób zamieszkujących w lokalu | Powierzchnia normatywna (m2) |
Maksymalna powierzchnia użytkowa kwalifikująca do otrzymania dodatku mieszkaniowego ((m2) |
| 1 osoba | 35 | 45,5 |
| 2 osoby | 40 | 52,0 |
| 3 osoby | 45 | 58,8 |
| 4 osoby | 55 | 71,5 |
| 5 osób | 65 | 84,5 |
| 6 osób | 70 | 91,0 |
| W przypadku zamieszkiwania w lokalu większej liczby osób dla każdej kolejnej osoby zwiększa się normatywną powierzchnię tego lokalu o 5 m2. | ||
źródło: na podstawie obowiązujących przepisów prawa
Za dochód uważa się wszelkie przychody po odliczeniu kosztów ich uzyskania oraz po odliczeniu składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, określonych w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, chyba że zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.
Dochód z prowadzenia gospodarstwa rolnego ustala się na podstawie powierzchni gruntów wyrażonej w hektarach przeliczeniowych i przeciętnego dochodu z 1 hektara przeliczeniowego ostatnio ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 18 ustawy z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym.
Do dochodu nie wlicza się: świadczeń pomocy materialnej dla uczniów, dodatków dla sierot zupełnych, jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka, dodatku z tytułu urodzenia dziecka, pomocy w zakresie dożywiania, zasiłków pielęgnacyjnych, zasiłków okresowych z pomocy społecznej, jednorazowych świadczeń pieniężnych i świadczeń w naturze z pomocy społecznej, dodatku mieszkaniowego, zryczałtowanego dodatku energetycznego, świadczenia pieniężnego i pomocy pieniężnej, o których mowa w przepisach ustawy z 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych, jednorazowego dodatku pieniężnego dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenie przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo nauczycielskie świadczenie kompensacyjne w 2016 r., świadczenia wychowawczego, dodatku wychowawczego, dopłaty do czynszu, o której mowa w ustawie z 20 lipca 2018 r. o pomocy państwa w ponoszeniu wydatków mieszkaniowych w pierwszych latach najmu mieszkania, świadczenia pieniężnego przyznawanego na podstawie art. 9 ustawy z 22 listopada 2018 r. o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, świadczenia uzupełniającego przyznanego na podstawie ustawy z 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.
Normatywną powierzchnię lokalu powiększa się o 15 m2 jeżeli w lokalu zamieszkuje osoba niepełnosprawna poruszająca się na wózku lub osoba niepełnosprawna, jeżeli niepełnosprawność wymaga zamieszkiwania w oddzielnym pokoju.
Osoby, które chcą ubiegać się o dodatek mieszkaniowy, są zobowiązane dołączyć do wniosku (potwierdzonego przez zarządcę) następujące dokumenty: zaświadczenie lub oświadczenie o dochodach za okres 3 pełnych miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc złożenia wniosku, tytuł prawny do zajmowanego lokalu.
Nie przyznaje się dodatku mieszkaniowego, jeżeli jego kwota byłaby niższa niż 2% kwoty najniższej emerytury. Obecnie jest to kwota 24 zł.
Sprawy rozpoznawania wniosków o przyznanie dodatku mieszkaniowego realizuje Poznańskie Centrum Świadczeń (PCŚ), które posiada procedurę przyjmowania i rozpoznawania wniosków, a prawidłowość jej stosowania monitorowana jest zgodnie z przyjętymi wskaźnikami w ramach Systemu Zarządzania w PCŚ. Poprawność i terminowość załatwiania wniosków przedstawiają wskaźniki, które obrazują stosunek procentowy liczby decyzji wydanych w terminie do 23 dni w stosunku do ogólnej liczby decyzji wydanych w okresach kolejnych kwartałów.
Wskaźniki do procesu dotyczące załatwiania spraw przed ustawowym terminem
| Rodzaj świadczenia | I kwartał 2020 | II kwartał 2020 | III kwartał 2020 | IV kwartał 2020 |
| Dodatki mieszkaniowe | 95,09% | 83,31% | 91,46% | 94,58% |
źródło: PCŚ
W 2020 r. złożonych zostało 7939 wniosków o dodatek mieszkaniowy. Po rozpoznaniu odrzucono 179 wniosków, w tym: 78 wniosków umorzono, a 101 wniosków pozostawiono bez rozpoznania. Ponadto 474 wnioski otrzymały decyzję odmowną, a w 37 sprawach wstrzymano wypłatę dodatku mieszkaniowego z uwagi na nieopłacanie należnej części czynszu za zajmowany lokal.
W ramach procedury rozpatrywania wniosków o dodatek mieszkaniowy:
- mechanizm weryfikacji danych klientów z różnych obszarów realizacji zadań przez PCŚ (świadczenia rodzinne, alimentacyjne, pomoc materialna) pozwala na zbadanie zgodności osób tworzących gospodarstwo domowe;
- w 2020 r. przeprowadzono 10 wywiadów środowiskowych dotyczących ustawowych dodatków mieszkaniowych; wywiady środowiskowe od marca 2020 r. nie były rozpisywane i przeprowadzane z uwagi na obowiązujący w kraju stan epidemii.
Łącznie w 2020 r. wypłacono 42,7 tys. dodatków ( mniej o 4,1 tys. niż w 2019 r.) na kwotę 12,9 mln zł (o 827,2 tys. mniej niż w roku poprzednim).
Struktura wypłaconych dodatków mieszkaniowych w Poznaniu według form własności lokali
| Liczba dodatków ustawowych | ||||
| 2019 r. | 2020 r. | |||
| Spółdzielcze | 9 120 | 2 672 869,51 | 8 244 | 2 486 208,99 |
| Komunalne | 16 282 | 4 771 952,04 | 16 101 | 4 855 765,25 |
| Czynszowe | 21 253 | 6 228 792,55 | 18 258 | 5 506 223,33 |
| Zakładowe | 96 | 28 095,50 | 87 | 26 320,18 |
| Ogółem | 46 751 | 13 701 709,60 | 42 690 | 12 874 517,75 |
źródło: PCŚ
Największa liczba dodatków została wypłacona dla mieszkańców lokali prywatno-czynszowych (42,8%), komunalnych (37,7%), spółdzielczych (19,3%) oraz dla mieszkańców lokali zakładowych (0,2%).
Głównym beneficjentem dodatku mieszkaniowego były gospodarstwa domowe jednoosobowe (38,3% przyznanych dodatków).
Struktura wypłaconych dodatków mieszkaniowych w Poznaniu wg liczby osób w gospodarstwie domowym
| Wyszczególnienie | 2019 r. | 2020 r. | ||
| Liczba gospodarstw, którym przyznano dodatek mieszkaniowy ustawowy | Kwota wypłaconych dodatków ustawowych | Liczba gospodarstw, którym przyznano dodatek mieszkaniowy ustawowy | Kwota wypłaconych dodatków ustawowych | |
| 1 osobowych | 2 936 | 5 162 820,97 | 2 728 | 4 936 920,92 |
| 2 osobowych | 1 536 | 2 700 985,36 | 1 350 | 2 443 127,45 |
| 3 osobowych | 1 220 | 2 145 606,97 | 1 125 | 2 035 386,64 |
| 4 osobowych | 1 133 | 1 991 449,17 | 1 013 | 1 832 420,99 |
| 5 osobowych | 587 | 1 032 798,66 | 539 | 975 622,43 |
| 6 i więcej osobowych | 380 | 668 048,48 | 360 | 651 039,33 |
| Ogółem | 7 791 | 13 701 709,60 | 7 115 | 12 874 517,75 |
źródło: PCŚ
Jeżeli lokal mieszkalny nie jest wyposażony w instalację doprowadzającą energię cieplną do celów ogrzewania, w instalację ciepłej wody lub gazu przewodowego z zewnętrznego źródła znajdującego się poza lokalem mieszkalnym, osobie uprawnionej do dodatku mieszkaniowego przyznaje się ryczałt na zakup opału stanowiący część dodatku mieszkaniowego. Wyposażenie techniczne lokalu w tym zakresie potwierdza na wniosku o przyznanie dodatku mieszkaniowego zarządca albo inna osoba uprawniona do pobierania należności za lokal mieszkalny. Dodatek mieszkaniowy wraz z należnym ryczałtem wypłacany jest zarządcy budynku lub osobie uprawnionej do pobierania należności za lokal mieszkalny na okres przyznania dodatku mieszkaniowego.
W 2020 r. wypłacono ryczałty na zakup opału w kwocie 1,1 mln zł.
Kwota wypłacanych ryczałtów za zakup opału
| Wyszczególnienie |
Kwota wypłaconych ryczałtów w 2019 r. |
Kwota wypłaconych ryczałtów w 2020 r. |
| Ryczałty w dodatku mieszkaniowym ustawowym | 1 297 071,30 zł | 1 151 004,92 zł |
Źródło: PCŚ
Dodatkowo, po ostatecznym rozpoznaniu wniosków o przyznanie dodatków mieszkaniowych, PCŚ prowadziło działania mające na celu zapobieganie nieuzasadnionym wypłatom świadczeń, tj.:
- współpracowało z zarządcami budynków w celu ustalenia, czy otrzymujący świadczenie klient na bieżąco opłaca różnicę między wysokością „czynszu” a kwotą przyznanego dodatku mieszkaniowego; niedopłata przez okres co najmniej 2 miesięcy skutkuje wstrzymaniem dalszej wypłaty świadczeń;
- w przypadku zaniechania przez zarządcę obowiązku informowania PCŚ o zaleganiu z opłatą czynszową lub gdy informacja przekazana zostanie po wypłacie przyznanego dodatku mieszkaniowego – administrator otrzymuje wezwanie (art. 8 ust. 4 ustawy) do zwrotu wypłaconego świadczenia;
- w momencie powzięcia informacji, że sprawy ostatecznie zakończone decyzjami o przyznaniu dodatku mieszkaniowego zostały rozpoznane w oparciu o fałszywe dowody bądź gdy strona zataiła informacje mające istotny wpływ na sposób rozstrzygnięcia – wzrusza się te decyzje w trybie wznowienia; z reguły nowe rozstrzygnięcia to odmowy przyznanego świadczenia lub przyznanie ich w znacznie mniejszej wysokości, z jednoczesnym wezwaniem do zwrotu na rzecz gminy niesłusznie pobranych kwot w podwójnej wysokości.
Pozostałe formy pomocy finansowej dla lokatorów, najemców mieszkań
Decyzje o przyznaniu obniżonego czynszu
W 2020 r. o przyznanie obniżonego czynszu zwróciło się 25 najemców. Pozytywnie rozpatrzono 19 wniosków. W 6 przypadkach odmówiono przyznania obniżonego czynszu.
Podstawę prawną dla realizacji zadania polegającego na przyznaniu obniżonego czynszu stanowi ustawa z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz Uchwała nr LXIX/1274/VII/2018 Rady Miasta Poznania z 3 lipca 2018 r. w sprawie programu gospodarowania mieszkaniowym zasobem Miasta Poznania na lata 2019–2023 z późn. zm.
Obniżka przysługuje najemcom lokali wchodzących w skład zasobu mieszkaniowego Miasta Poznania, których średni miesięczny dochód w przeliczeniu na członka gospodarstwa domowego w okresie 3 miesięcy poprzedzających datę złożenia wniosku nie przekracza 175% kwoty najniżej emerytury w gospodarstwie jednoosobowym (tj. 2,1 tys. zł) i 125% tej kwoty w gospodarstwie wieloosobowym (tj. 1,5 tys. zł) obowiązujących w dniu złożenia wniosku, oraz którzy zajmują lokal nieprzekraczający odpowiedniej powierzchni.
Przyznanie zryczałtowanego dodatku energetycznego
W 2020 r. wpłynęły 4053 wnioski o wypłatę dodatku energetycznego. W 2020 r. wydano: 3757 decyzji o przyznaniu zryczałtowanego dodatku energetycznego, w 228 przypadkach wydano decyzje odmowne, w 21 sprawach wnioski pozostawiono bez rozpoznania, a w 48 wnioskach umorzono postępowanie.
Podstawę prawną dla realizacji zadania polegającego na przyznaniu zryczałtowanego dodatku energetycznego stanowi ustawa z 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne.
Zryczałtowany dodatek energetyczny przysługuje osobom, którym przyznano dodatek mieszkaniowy, a które jednocześnie są stronami umowy kompleksowej lub umowy sprzedaży energii elektrycznej zawartej z przedsiębiorstwem energetycznym i zamieszkują w miejscu dostarczania energii elektrycznej.
Łączna kwota wypłat zryczałtowanego dodatku energetycznego w 2020 r. – 317 229,09 zł
Łączna kwota wypłaconych dodatków mieszkaniowych w 2020 r. – 12 874 517,75 zł
Łączna kwota wypłaconych ryczałtów na zakup opału w 2020 r. – 1 151 004,92 zł
Przeciętna kwota dodatku mieszkaniowego – 301,58 zł
Przeciętna kwota zryczałtowanego dodatku energetycznego – 13,98 zł