Planowanie przestrzenne – zakres i efekty zrealizowanych prac

Rada Miasta Poznania 5 maja 2020 r. podjęła Uchwałę nr XXVII/485/VIII/2020 w sprawie przystąpienia do sporządzenia nowego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania.  

Podstawowym instrumentem polityki przestrzennej są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (MPZP), opracowywane na szczeblu gminnym, które – jako akty prawa lokalnego – wprowadzają w przestrzeni rygory działalności inwestycyjnej. Wyłączną właściwość uchwalania MPZP posiada z mocy prawa rada gminy. MPZP, których opracowywanie stanowi główną część zadań statutowych w zakresie planowania przestrzennego, mają ustawowo określony zakres merytoryczny i stanowią akty prawa miejscowego. Zgodnie z ustawą z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustalenia planów miejscowych muszą być zgodne ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które stanowi wyraz polityki przestrzennej miasta. Obecnie obowiązujące dla Poznania Studium zostało przyjęte Uchwałą nr LXXII/1137/VI/2014 Rady Miasta Poznania z 23 września 2014 r.

Podstawowy zakres prac wykonanych w 2020 r.

Prace w zakresie opracowania i przygotowania projektów miejscowych planów wykonywane są w imieniu Prezydenta Miasta Poznania przez Miejską Pracownię Urbanistyczną (MPU)

W 2020 r. w powodu pandemii COVID-19:

• konsultacje społeczne na temat miejscowych planów odbywały się od maja w formie zdalnej; konsultacje te obejmowały publikację materiałów informacyjnych na stronach Miasta Poznania i MPU oraz wyznaczenie terminu zbierania wniosków do projektu MPZP w pierwszym etapie konsultacji (min. 21 dni) lub terminu zbierania opinii o projekcie w drugim etapie konsultacji (min. 14 dni); ponadto, jeśli była taka potrzeba, organizowano spotkania informacyjne w trybie zdalnym, które inaugurowały konsultacje;
• przez większą część roku otwarte dyskusje publiczne, dostępne dla każdej zainteresowanej osoby, odbywały się w trybie zdalnym; informacje na temat możliwości udziału w dyskusji publicznej zamieszczane były na stronie internetowej MPU;
• od 31 marca do 24 maja zawieszeniu uległy terminy przypadających w tym okresie wyłożeń MPZP do publicznego wglądu oraz składania uwag; ustawowe wstrzymanie procedury bezpośrednio wpłynęło na możliwość realizacji prac nad MPZP.

W 2020 r. wpłynęło 7 wniosków o sporządzenie MPZP oraz 47 wniosków o zmianę planu miejscowego.

Główne powody wystąpień o sporządzenie MPZP to plany: uruchomienia terenów pod inwestycje, umożliwienia podziału nieruchomości, zablokowania inwestycji czy zachowania terenów zieleni. Najczęstsze powody wystąpień o zmianę MPZP to plany zmiany obowiązującego przeznaczenia terenu, w tym poszerzenia zakresu dopuszczanych planem funkcji, zmiany parametrów zabudowy, linii zabudowy bądź zapisów z zakresu obsługi transportowej terenów.

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalone i przyjęte do opracowania

W 2020 r. Rada Miasta Poznania uchwaliła 17 MPZP, opracowanych przez MPU, oraz podjęła uchwały o przystąpieniu do sporządzenia 17 nowych MPZP.

Powierzchnia MPZP uchwalonych w 2020 r. wyniosła 355,12 ha, co stanowi 1,36% powierzchni Poznania. Na koniec 2020 r. plany uchwalone po 1994 r. – obowiązujące oraz oczekujące na wejście w życie – obejmowały 49% powierzchni miasta, tj. 12 823,2 ha.

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalone w Poznaniu w 2020 r.

źródło: Miejska Pracownia Urbanistyczna w Poznaniu

Uchwalone w 2020 r. MPZP umożliwią realizację najważniejszych celów, istotnych z punktu widzenia zasad kształtowania polityki przestrzennej miasta. W szczególności pozwalają na:

• rewitalizację poprzemysłowej części Jeżyc  – jednoznaczne ustalenie sposobu zagospodarowania przestrzeni oraz racjonalne wykorzystanie obszaru podlegającego zagospodarowaniu, z zachowaniem ładu przestrzennego, oraz zachowanie i ochrona architektonicznych wartości wraz z ustaleniem ochrony konserwatorskiej obszarów, będących fragmentem zespołu urbanistyczno-architektonicznego najstarszych dzielnic Poznania (MPZP “Jeżyce – Północ” część E i “Jeżyce – Północ” część F);
• wyznaczenie terenów dla nowoczesnej zabudowy usługowej – zwiększenia atrakcyjności terenów dla inwestorów, przy zachowaniu wymogów ładu przestrzennego  (MPZP „Łacina – Południe – część A”, MPZP “W rejonie Pasażu Apollo”, MPZP “Rejon ulic Hetmańskiej i Góreckiej”);
• wyznaczenie podziału funkcjonalnego między terenem zabudowy a przestrzenią publiczną (MPZP “Plac Wiosny Ludów – ulica Wysoka”);
• podniesienie potencjału inwestycyjnego i jakości przestrzeni przeznaczonej dla zabudowy usług szkolnictwa wyższego w centrum miasta (MPZP “W rejonie ulicy Berdychowo”);
• zapobieganie niekontrolowanemu dogęszczaniu zabudowy osiedli oraz zapewnienie ochrony terenów zieleni osiedlowej – utworzenie podstawy prawnej do wydania decyzji administracyjnych zgodnie z planem (MPZP “Rejon ulicy T. Mateckiego” – część A, MPZP “Osiedle Bolesława Chrobrego – część północna B”, MPZP “Osiedle Polan”);
• właściwą ochronę cennych przyrodniczo i krajobrazowo terenów zieleni, w szczególności systemu klinowo-pierścieniowego – szczegółowe ustalenie zasad ich zagospodarowania (MPZP obszaru “Morasko-Radojewo- Umultowo” w rejonie Strumienia Różanego i ul. Bożydara, MPZP obszaru „Morasko-Radojewo-Umultowo”  Radojewo Zachód część B);
• określenie szczegółowych zasad obsługi infrastrukturalnej i transportowej, w szczególności dla realizacji kładki pieszo-rowerowej nad rzeką Wartą oraz Kanałem Ulgi (MPZP “W rejonie Zagórza”).

W 2020 r. Rada Miasta Poznania podjęła uchwały o przystąpieniu do sporządzenia 17 MPZP o łącznej powierzchni 601,12 ha, czyli  2,3% powierzchni Poznania. Na koniec 2020 r. plany w opracowaniu obejmowały 26% powierzchni miasta, tj. 6 884,8 ha, w tym plany w opracowaniu na terenach objętych planami obowiązującymi – 578,4 ha (2% powierzchni miasta).

Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, do których sporządzenia przystąpiono w 2020 r.

źródło: MPU

Czas opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uchwalonych w 2020 r.:

• najkrótszy – 1 rok i 2 miesiące;
• średni –  6 lat i 1 miesiąc;
• najdłuższy – 17 lat i 5 miesięcy (najdłuższy czas opracowania dotyczy planów z rejonu Moraska, Radojewa i Umultowa, gdzie projekty planów sporządzane są na podstawie Uchwały ur XXVII/203/IV/2003 Rady Miasta Poznania z 9 września 2003 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru „Morasko-Radojewo-Umultowo” w Poznaniu; uchwała ta dopuszcza odrębne opracowanie i uchwalanie planów dla poszczególnych części obszaru, co odbywa się w bardzo zróżnicowanym tempie, przy czym w wielu przypadkach na możliwość i tempo prac nad poszczególnymi częściami sporządzanych planów wpływ mają uwarunkowania niezależne od Miasta, a to przekłada się na czas ich opracowania).

Stopień pokrycia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego powierzchni miasta Poznania wg stanu na 31 grudnia 2020 r.

źródło: MPU

Konsultacje społeczne – obowiązek i wsparcie procesu planowania przestrzennego
w Poznaniu

W 2020 r. MPU przeprowadziła pierwsze konsultacje społeczne w ramach procedury sporządzania projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania (w formie zdalnej). Konsultacje objęły publikację materiałów informacyjnych na stronach Miasta Poznania i MPU, telekonferencje z udziałem przedstawicieli wszystkich rad osiedli w Poznaniu oraz dyskusje online prowadzone w mediach społecznościowych, a także wyznaczenie terminu zbierania wniosków.

MPU przeprowadziła również 33 konsultacje społeczne dotyczące projektów MPZP (4 w formie tradycyjnej, 29 w formie zdalnej). W ramach pierwszego etapu konsultacji opiniowanych było 18 projektów planów, a w ramach drugiego etapu konsultacji – 15 projektów.

W 2020 r. odbyły się również 24 spotkania w ramach dyskusji publicznych wymaganych ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym  (8 w formie tradycyjnej, 16 w formie zdalnej).

Działania na rzecz przygotowania i uchwalenia nowego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

Obowiązujące Studium zostało przyjęte Uchwałą nr LXXII/1137/VI/2014 Rady Miasta Poznania z 23 września 2014 r. Jest ono dokumentem stanowiącym wyraz polityki przestrzennej Miasta o stosunkowo długim horyzoncie czasowym.

Rada Miasta Poznania 5 maja 2020 r. podjęła Uchwałę nr XXVII/485/VIII/2020 w sprawie przystąpienia do sporządzenia nowego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Poznania. Przewiduje się korekty Studium w zakresie wynikającym przede wszystkim ze zmian przepisów oraz z analizy zgromadzonych wniosków o jego zmianę.

Za najważniejsze cele przygotowania nowego Studium uznano:

• wzmocnienie ustaleń dla systemu zieleni miasta Poznania, w tym jego uszczegółowienie o elementy zieleni osiedlowej, mikroparki, lokalne łączniki ekologiczne, zieleń urządzoną wyznaczoną w MPZP, zadrzewienia śródpolne, cieki wodne i inne w kontekście konieczności realizacji „Planu adaptacji do zmian klimatu dla miasta Poznania”; istotnym elementem projektowania nowego Studium będzie poszukiwanie nowych przestrzeni dla lokalizacji rodzinnych ogrodów działkowych w przestrzeniach niezurbanizowanych;
• weryfikację parametrów zabudowy i zagospodarowania terenu na podstawie zebranych doświadczeń projektowych przy sporządzaniu MPZP, takich jak dominanty wysokościowe czy lokalizacja „Bram miasta”; jedną z przesłanek w tym zakresie jest rewizja wyznaczonych w Studium stref lokalizacji obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży pow. 2000 m²;
• aktualizację wskazanych inwestycji celu publicznego, ze szczególnym uwzględnieniem inwestycji o znaczeniu ponadlokalnym oraz celów publicznych z zakresu zdrowia i oświaty;
• rewizję ustaleń z zakresu komunikacji i transportu – klasy, parametrów, lokalizacji oraz funkcji poszczególnych dróg w mieście oraz analizę możliwości uelastycznienia zapisów Studium w zakresie projektowania i realizacji elementów układu drogowego (etapowanie i dopuszczenie tymczasowego zagospodarowania jako rezerwy pod przyszły rozwój dróg); ważnym elementem projektowania zmian komunikacyjnych będzie możliwość wykorzystania zaktualizowanych Badań ankietowych i aktualizacji modelu ruchu dla Miasta Poznania jako narzędzia do weryfikacji ustaleń Studium w zakresie odpowiedzi na tworzoną Politykę mobilności transportowej dla miasta Poznania oraz rewizja ustaleń Studium w zakresie programu rozwoju sieci transportu szynowego czy listy parkingów Park&Ride;
• aktualizację uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego wynikających z dokumentów miejskich, w tym szczególnie Strategii Rozwoju Miasta Poznania 2020+;
• uwzględnienie walorów historycznych i przyrodniczych oraz zasad ochrony konserwatorskiej zespołów urbanistycznych i założeń urbanistycznych osiedli modernistycznych, dóbr kultury współczesnej obejmujących architekturę i urbanistykę oraz wprowadzenie narzędzi aktywnej rewitalizacji i przeciwdziałania dekapitalizacji zespołu fortyfikacji miasta Poznania;
• zagadnienia infrastruktury technicznej, w tym szczególnie problematykę zagospodarowania wód opadowych oraz zabezpieczenie terenów dla budowy zbiorników retencyjnych, konieczność weryfikacji zrealizowanych elementów infrastruktury technicznej miasta i systemu gospodarowania odpadami, a także planów rozwojowych dysponentów sieci oraz wyznaczenie stref i zasad lokalizacji dla produkcji energii odnawialnej z różnych źródeł.

Ze względu na zakres prac i wieloaspektowość poruszanej tematyki Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jest dokumentem, którego opracowanie wymaga długiego przedziału czasowego. MPU rozpoczęła prace nad nowym studium, przystępując do opracowania szeregu analiz urbanistycznych niezbędnych do sporządzenia projektu studium.

Instrumenty i formy wspomagania i upubliczniania procesów planowania przestrzennego

Geobaza Miasta Poznania

Od 2012 r. rozwijana i na bieżąco  aktualizowana jest Geobaza Miasta Poznania (GMP). Stanowi ją komputerowy system wspomagania planowania przestrzennego. Wspomaganie planowania przestrzennego obejmowało:

• tworzenie narzędzi i procedur zwiększających efektywność i jakość pracy;
• gromadzenie, przetwarzanie, wizualizację danych przestrzennych;
• umożliwienie wykonywania wieloaspektowych analiz przestrzennych w celu optymalizacji podejmowanych decyzji;
• bieżącą aktualizację GMP o nowe lub zmienione dane;
• prowadzenie rejestru MPZP oraz tzw. Geobazy Zbiorczej zawierającej informacje dot. przeznaczenia terenu w opracowywanych oraz obowiązujących planach;
• prowadzenie rejestru wniosków o sporządzenie lub zmianę MPZP i Studium;
• tworzenie projektów MPZP zgodnie z przyjętym na potrzeby Geobazy standardem.

Wizualizacje i filmy

Istotnym elementem uatrakcyjniającym formę prezentacji koncepcji zagospodarowania terenów są zaawansowane wizualizacje i filmy wykonane przez MPU. Na uruchomionym przez MPU kanale informacyjnym w serwisie YouTube, na którym publikowane są filmy z wizualizacjami przygotowywanymi na potrzeby różnych projektów MPZP, w 2020 r. pojawił się nowy film: GARBARY buspas – wizualizacja modelu ruchu 2020 r. Dotychczas opublikowano na tym kanale 9 filmów.

Link do najnowszego filmu

Wizualizacje pozwalają na zobrazowanie interesariuszom potencjalnego sposobu zagospodarowania danego terenu, zgodnie z zapisami MPZP.

Profil na Facebooku

MPU prowadzi profil na Facebooku, na którym informuje o bieżącej działalności, w szczególności o konsultacjach społecznych oraz dyskusjach publicznych. Dodatkowo publikuje relacje z ważnych wydarzeń, które organizuje lub w których uczestniczy. Jednocześnie profil facebookowy MPU wykorzystywany jest do przybliżenia tematyki dotyczącej zagadnień planowania przestrzennego, a także budowania pozytywnej świadomości na temat polityki przestrzennej Miasta Poznania. W 2020 r. na profilu facebookowym MPU, obok treści informacyjnych o etapach procedury planistycznej planów miejscowych, zorganizowano dwie duże kampanie informacyjne. Pierwsza z nich związana była z przystąpieniem do sporządzania nowego Studium. Druga dotyczyła nowych zasad organizacji konsultacji społecznych i dyskusji publicznych w Poznaniu w związku z sytuacją epidemiczną. Wiosną 2020 r. na profilu MPU pojawiały się również posty związane z akcją #zostańwdomu, podczas której promowano materiały z dziedziny urbanistyki, architektury miasta Poznania. Pod koniec 2020 r. odnotowano 2 tys. polubień profilu MPU na Facebooku.

Współpraca MPU z różnymi jednostkami

MPU na bieżąco współpracuje (za pośrednictwem Miasta) z jednostkami pomocniczymi (osiedlami) na wszystkich etapach procedury sporządzania MPZP oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Rady osiedli opiniują projekty uchwał Rady Miasta Poznania o przystąpieniu do sporządzenia danego dokumentu planistycznego, uczestniczą w konsultacjach społecznych oraz dystrybucji materiałów informacyjnych, opiniują projekty planów w ramach tzw. opiniowania wewnętrznego.

MPU prowadzi stałą współpracę z lokalnymi uczelniami publicznymi i prywatnymi. Partnerami w działaniach są najczęściej: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Uniwersytet Przyrodniczy, a także Collegium da Vinci w Poznaniu. Okazjonalnie MPU współpracuje również z uczelniami spoza regionu, np. z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika w Toruniu. W marcu 2020 r. MPU gościła na stażu dwóch studentów gospodarki przestrzennej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu w ramach programu finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. W grudniu 2020 r. pracownia zorganizowała w formie zdalnej  „Drzwi otwarte” dla studentów III roku Wydziału Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

MPU współpracuje z gminami ościennymi, realizując swoje działania z zakresu opiniowania projektów oraz zbierania wniosków w oparciu o zapisy Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 r. (art. 17 pkt 6 lit. a, tiret drugi oraz art. 11, pkt 5, lit. b). W 2020 r. do MPU wpłynęły łącznie 22 sprawy z powyższego zakresu (9 dotyczących zbierania wniosków i 13 dotyczących opiniowania), w tym 6 spraw dotyczących Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i 16 spraw dotyczących MPZP (liczba spraw z podziałem na gminy: Czerwonak – 1, Tarnowo Podgórne – 2, Swarzędz – 11, Suchy Las – 3, Kleszczewo – 1, Komorniki – 1, Kórnik – 2, Dopiewo – 1).