Funkcjonowanie szkół i placówek oświatowych w czasie pandemii COVID-19

Zmiany w organizacji nauczania na początku pandemii

Sytuacja pandemiczna skłoniła Miasto Poznań do rekomendowania zawieszenia zajęć w szkołach i placówkach oświatowych od 11 marca do 24 marca 2020 r. Miasto Poznań podjęło taką decyzję jako pierwsze w kraju. Ogólnokrajowe zawieszenie zajęć wprowadzono od 12 marca 2020 r. Od 25 marca 2020 r. w całym kraju wprowadzono nauczanie zdalne, a uczniowie do końca roku szkolnego 2019/2020 nie wrócili do nauczania stacjonarnego. Nauczanie zdalne poznańskie szkoły organizowały poprzez wykorzystanie platform internetowych (głównie: Microsoft, ZOOM, Teams), a materiały przekazywane były za pomocą dzienników elektronicznych. W przypadku praktyk zawodowych uczniów technikum i szkoły policealnej, zaplanowanych do zrealizowania w okresie, w którym wprowadzono czasowe ograniczenie funkcjonowania szkół, praktyki te można było zrealizować do końca roku szkolnego 2019/2020 lub w klasach (semestrach) programowo wyższych. Ponadto od 25 maja maturzyści mieli możliwość uczestniczenia w konsultacjach z nauczycielami na terenie szkoły, a uczniowie klas programowo najwyższych branżowych szkół I stopnia oraz klas III techników kształcących się w zawodzie, wymagającym uzyskania umiejętności kierowania pojazdem silnikowym, od 1 czerwca mieli możliwość uczestnictwa w zajęciach praktycznych z nauki kierowania pojazdem.

Ze względu na czasowe ograniczenie funkcjonowania szkół zmieniły się terminy egzaminów ósmoklasistów i maturzystów:

• egzamin ósmoklasistów w terminie głównym został przeprowadzony w czerwcu (16-18 czerwca), a uczniowie, którzy z przyczyn losowych lub zdrowotnych nie przystąpili do niego w tym terminie, napisali egzamin w terminie dodatkowym w lipcu (7-9 lipca);
• egzaminy maturalne zostały przesunięte na czerwiec (8-29 czerwca) i objęły jedynie część pisemną z języka polskiego, matematyki, wybranego języka obcego nowożytnego oraz wybranego przedmiotu dodatkowego na poziomie rozszerzonym, a w przypadku języków obcych nowożytnych – na poziomie rozszerzonym lub dwujęzycznym; termin dodatkowy egzaminu wyznaczono na lipiec (8-17 lipca), a poprawkowy na wrzesień (8 września).

Przedszkola, zgodnie z decyzją władz centralnych, mogły zostać otwarte od 6 maja 2020 r. Prezydent Poznania, po konsultacjach z Zespołem Doradczym ds. Oświaty, zdecydował o otwarciu przedszkoli później – od 25 maja. Opracowano ramową procedurę bezpieczeństwa, wzory dokumentów dla dyrektorów placówek, Informator dla Rodziców. Wytyczne uwzględniały wskazania Ministerstwa Edukacji Narodowej (MEN) oraz Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS). Zajęcia w przedszkolach rozpoczęły się we wszystkich placówkach. Zgodnie z wytycznymi o zachowaniu limitu dzieci w grupie opieką mogło być objętych niecałe 50% dzieci. Obowiązywała również zasada pierwszeństwa przyjęcia dzieci rodziców pracujących w służbie zdrowia.

Edukacja z zachowaniem reżimu sanitarnego w roku szkolnym 2020/2021

Nauczanie w nowym roku szkolnym 2020/2021 rozpoczęło się w trybie stacjonarnym z zachowaniem reżimu sanitarnego. W przedszkolach, szkołach i placówkach oświatowych obowiązywały m.in. następujące zasady:

• minimalizowanie łączenia grup, klas;
• brak lub ograniczenie możliwości prowadzenia dodatkowych zajęć, spotkań, wolontariatu przez osoby z zewnątrz;
• ograniczenie lub całkowity brak wycieczek szkolnych, wyjść do placówek kultury, obiektów sportowych;
• brak możliwości organizacji corocznych imprez szkolnych/przedszkolnych, np. festynów, jarmarków szkolnych, wigilii, balików;
• ograniczenie możliwości organizacji konkursów, zawodów, rywalizacji w różnych obszarach;
• brak możliwości wejścia rodziców na teren placówki (lub bardzo ograniczony zakres);
• obowiązek noszenia maseczek w częściach wspólnych (np. na korytarzach, w szatniach);
• zakaz przynoszenia zabawek.

Już pierwsze miesiące nauki przyniosły jednak powrót do nauczania zdanego lub hybrydowego. We wrześniu zajęcia hybrydowe prowadzone były w 7 poznańskich liceach ogólnokształcących (w 11 klasach tych szkół prowadzone były zajęcia zdalne przez określony czas) oraz w jednej klasie technikum. Od 1 do 23 października nauka zdalna prowadzona była w 15 liceach (w 45 klasach; 2 szkoły w całości przeszły na zdalne nauczanie) oraz w 7 technikach (w 19 klasach). Pierwsze zawieszenie zajęć w roku szkolnym 2020/2021 w poznańskich szkołach podstawowych miało miejsce 25 września 2020 r. i objęło dwie placówki. W październiku zawieszono całkowicie lub częściowo działalność łącznie 80 szkół podstawowych.

Zawieszenie zajęć stacjonarnych dla uczniów klas IV-VIII szkół podstawowych i szkół ponadpodstawowych wprowadzono w całym kraju od 24 października. Do końca 2020 r. uczniowie nie wrócili do szkół. W listopadzie wprowadzono jednak możliwość praktycznej nauki zawodu w miejscu jej prowadzenia, w wybranych dniach tygodnia, w wymiarze nieprzekraczającym 10 godzin tygodniowo, o ile z programu nauczania zawodu lub programu nauczania danej formy pozaszkolnej nie wynikała możliwość realizacji wybranych efektów kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Zajęcia mogły być prowadzone w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, centrach kształcenia zawodowego oraz placówkach kształcenia ustawicznego.

Uczniowie klas I-III szkoły podstawowej rozpoczęli naukę zdalną od 9 listopada 2020 r. i podobnie jak uczniowie starszych klas nie wrócili do nauki stacjonarnej do końca 2020 r. Do nauki stacjonarnej (w przeciwieństwie do starszych uczniów) powrócili jednak od 18 stycznia 2021 r., czyli po feriach zimowych, które odbyły się w jednym terminie we wszystkich województwach w kraju.

Z powodu pandemii odwołano coroczne międzynarodowe wymiany uczniów i nauczycieli, ograniczono wyjazdy studyjne, a z partnerami zagranicznymi kontaktowano się jedynie zdalnie. Odwołano wiele zaplanowanych imprez, konkursów, festynów, rozgrywek i zawodów sportowych oraz innych wydarzeń szkolnych i międzyszkolnych. Nie przeprowadzono wielu działań opierających się na mobilności uczniów i osobistym zwiedzaniu wybranych miejsc, a niektóre z nich przełożono na inny termin. Odwołano duże imprezy miejskie z udziałem dzieci przedszkolnych, szkolnych oraz młodzieży, m.in. NEF New Education Forum, Dzień Przedszkolaka, Arenę Zawodów. Odwołano także podejmowaną corocznie w ramach współpracy ze Związkiem Sybiraków realizację działań edukacyjno-historycznych przybliżających młodzieży tematykę zsyłek na Syberię i historię Polaków i Polek.

W okresie pandemii i nauczania na odległość poznańskie placówki wdrożyły system pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów i ich rodziców. Prowadzili ją wychowawcy, pedagodzy i psychologowie szkolni. W ramach tej pomocy prowadzono m.in. następujące działania:

• monitorowanie samopoczucia uczniów (informacje od uczniów lub od rodziców nt. kondycji psychofizycznej dzieci);
• wspieranie uczniów w sytuacji izolacji;
• przekazywanie rodzicom informacji nt. możliwości skorzystania z instytucji pomocowych;
• rozmowy z uczniami nt. samopoczucia, sposobów spędzania czasu, odrabiania lekcji;
• przekazywanie informacji dla rodziców i uczniów, jak zorganizować naukę w domu;
• przekazywanie informacji dla rodziców, w jaki sposób rozmawiać z dziećmi o koronawirusie.

Wyzwaniem dla szkół i przedszkoli było dostosowanie się do wytycznych przygotowanych przez MEN, GIS oraz Zespół Doradczy ds. Oświaty przy Prezydencie Miasta Poznania, w skład którego wchodzi kilkunastu dyrektorów reprezentujących różne typy szkół i placówek oświatowych (wybranych demokratycznie przez wszystkich dyrektorów). Zespół ten był łącznikiem pomiędzy dyrektorami poznańskich szkół i placówek oświatowych a włodarzami miasta. Współpracował z Miastem w przygotowaniu szczegółowych wytycznych dotyczących nauki w czasie pandemii COVID-19 (m.in. dokumenty wewnętrzne, instrukcje postępowania, procedury organizacji pracy i opieki nad dziećmi, poradnik z informacjami dotyczącymi powrotu dzieci do przedszkoli).

Miejskie wsparcie dla szkół i placówek oświatowych

Wsparcie udzielone przez Miasto Poznań przedszkolom i szkołom w czasie pandemii objęło m.in.:

• przekazanie dodatkowych środków z budżetu (łącznie ponad 3,7 mln zł) na zakup sprzętu niezbędnego do edukacji zdalnej – przedszkola, szkoły podstawowe i licea zakupiły łącznie 1231 laptopów (wiosną 2020 r., w ramach zakupów ze środków finansowych z rezerw Miasta w kwocie 1 mln zł, szkoły zakupiły 333 sztuki komputerów, które zostały użyczone uczniom oraz nauczycielom na czas realizacji zdalnego nauczania; jesienią 2020 r., w ramach zakupów ze środków finansowych z rezerw Miasta w kwocie 2,7 mln zł, szkoły zakupiły kolejne 898 sztuk komputerów);
• pozyskanie środków z budżetu Państwa i funduszy europejskich na zakup sprzętu komputerowego – w ramach zrealizowanych w 2020 r. projektów „Zdalna Szkoła” i „Zdalna Szkoła+”, ze środków unijnych dystrybuowanych przez organy państwowe, pozyskano 261,4 tys. zł, za które zakupiono 112 sztuk komputerów dla 64 szkół (w pierwszej edycji projektu pozyskano kwotę 98,3 tys. zł, za którą zakupiono 41 zestawów komputerowych dla 34 szkół podstawowych; udział w drugiej edycji projektu „Zdalna Szkoła+” pozwolił na uzyskanie dofinansowania w wysokości 163,1 tys. zł, za które zakupiono 71 zestawów dla 57 szkół podstawowych); na realizowane w latach 2020-2021 projekty mające na celu poprawę jakości procesu kształcenia zawodowego prowadzonego w formie zdalnej (w następujących poznańskich placówkach oświatowych: Zespół Szkół Przemysłu Spożywczego, Zespół Szkół Ekonomicznych, Zespół Szkół Zawodowych nr 1, nr 2, nr 6, Zespół Szkół Budownictwa nr 1, Technikum nr 19, Zespół Szkół Gastronomicznych, Zespół Szkół Łączności, Zespół Szkół Handlowych, Zespół Szkół Budowlano-Drzewnych, Zespół Szkół Geodezyjno-Drogowych, Zespół Szkół Samochodowych, Zespół Szkół Komunikacji, Zespół Szkół Odzieżowych, Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego, Zespół Szkół Mechanicznych, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, Zespół Szkół Specjalnych nr 102, Technikum Energetyczne, Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niesłyszących oraz Zespół Szkół Elektrycznych nr 2) pozyskano 2,4 mln zł dofinansowania unijnego (środki przeznaczone na zakup 451 laptopów z oprogramowaniem oraz 100 tabletów);
• zorganizowanie w pierwszym okresie pandemii akcji „Każdy komputer się przyda” zachęcającej firmy i osoby prywatne do nieodpłatnego przekazywania wyposażenia informatycznego szkołom – potencjalni ofiarodawcy zgłaszali do Wydziału Oświaty lub Biura Obsługi Inwestorów Urzędu Miasta Poznania chęć przekazania sprzętu; następnie urzędnicy kontaktowali się z konkretną placówką, która wcześniej zgłosiła niedobór takich urządzeń, a firmy i osoby prywatne finalizowały sprawę darowizny sprzętu dla danej szkoły; przekazywaniem komputerów dla uczniów lub nauczycieli zajmowała się konkretna placówka; w pierwszej kolejności sprzęt komputerowy otrzymali uczniowie wskazani przez Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie; do udziału w akcji zgłosiły się 23 podmioty i osoby prywatne, które w formie bezpłatnej darowizny przekazały szkołom łącznie 188 komputerów, laptopów i monitorów;
• użyczenie posiadanego sprzętu informatycznego nauczycielom i uczniom – użyczono 25 sztuk komputerów 25 nauczycielom w przedszkolach oraz 1061 sztuk komputerów 630 uczniom i 431 nauczycielom w szkołach;
• dofinansowanie szkoleń dla nauczycieli w zakresie korzystania z narzędzi umożliwiających prowadzenie nauki zdalnej;
• przekazanie środków do dezynfekcji (płyny i środki ochrony osobistej) uzyskanych w ramach wsparcia rządowego;
• grupowy zakup przyłbic ochronnych dla wszystkich pracowników pedagogicznych i niepedagogicznych;
• opracowanie procedury realizacji edukacji zdalnej oraz zasad komunikowania się Miasta z dyrektorami szkół;
• przygotowanie materiałów informacyjnych dla rodziców (Informator dla rodziców dzieci przedszkolnych, komunikaty na stronie Poznańskiego Serwisu Oświatowego);
• zorganizowanie procesu rekrutacji do przedszkoli i szkół podstawowych z zachowaniem zasad bezpieczeństwa – ponieważ zamknięcie szkół i przedszkoli nastąpiło w trakcie tego procesu, w szybki sposób opracowano procedury bezpiecznego przekazywania dokumentów przez rodziców;
• współpracę ze Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną, która za pośrednictwem Miasta przekazała dyrektorom szkół listę numerów kontaktowych oraz adresów e-mail do bezpośredniego kontaktu z pracownikami; zorganizowano spotkanie przedstawiciela stacji z dyrektorami poznańskich szkół (przedstawiono prezentację na temat postępowania i wymagań w szkołach w czasie trwania pandemii COVID-19).

Poznańskie szkoły otrzymały ponadto bezpłatnie 1500 przyłbic od Centrum Zaawansowanych Technologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, co pozwoliło w znacznym stopniu właściwie zabezpieczyć uczniów, nauczycieli i pracowników oraz zachować rygorystyczne normy opracowane przez GIS.

W geście solidarności Zespół Szkół Łączności w Poznaniu przekazał 40 tabletów dla młodych osób przebywających w Szpitalu Klinicznym im. Karola Jonschera przy ul. Szpitalnej w Poznaniu. Pacjenci szpitala ze względu na panujące obostrzenia musieli spędzić święta w szpitalu, a dzięki przekazanym tabletom mogli chociaż online zobaczyć się z najbliższymi.