Stan środowiska

arch. UMP, fot. M. Forecki

We wrześniu 2017 r. Rada Miasta Poznania przyjęła „Program ochrony środowiska dla miasta Poznania na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 r.”

Program Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 r.

„Program Ochrony Środowiska dla Miasta Poznania na lata 2017-2020 z perspektywą do 2024 r.” (POŚ) ma na celu poprawę jakości życia mieszkańców w warunkach zrównoważonego rozwoju o wysokiej jakości środowiska i istotnych walorach przyrodniczych będących podstawą rozwoju gospodarczego miasta. Program zakłada działania obejmujące poprawę jakości powietrza atmosferycznego, zmniejszenie wpływu transportu na środowisko, racjonalne gospodarowanie wodami, gospodarkę odpadami, ochronę zasobów przyrodniczych wraz z powiększaniem zasobów przyrodniczych poddanych ochronie prawnej, wdrażanie innowacji na rzecz ochrony środowiska, sukcesywne usuwanie azbestu, działania wspomagające program ochrony ptaków w mieście, wzbogacenie i racjonalne użytkowanie zasobów leśnych, rekultywację terenów zdegradowanych, budowę świadomości ekologicznej. W ramach POŚ kontynuowano miejski program „Jerzyki”. W 2017 r. uruchomiono monitoring on-line zainstalowany w budkach lęgowych jerzyka na budynku ZGiKM GEOPOZ.

Analiza problemów środowiskowych miasta Poznania pozwoliła na ustalenie hierarchii priorytetów:

osiągnięcie wymaganych standardów jakości powietrza atmosferycznego, promowanie strategii efektywności energetycznej
zrównoważony rozwój transportu
wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa
poprawa jakości wód powierzchniowych oraz ochrona wód podziemnych
wykorzystanie potencjału przyrody, zachowanie i odtwarzanie zieleni w istniejącym układzie dla poprawy komfortu życia mieszkańców, podniesienia atrakcyjności miasta i jego zrównoważonego rozwoju
wzmocnienie systemu gospodarki odpadami – zwiększenie poziomu segregacji, odzysku i recyklingu, przetwarzania i unieszkodliwiania
ograniczenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego.

Ochrona wód

Poznań zajmuje 16. miejsce wśród polskich miast pod względem zużycia wody na cele przemysłowe oraz komunalne oraz 9. miejsce pod względem zagrożenia środowiska ściekami przemysłowymi oraz komunalnymi. Stan wody rzeki Warty w Poznaniu z roku na rok ulega poprawie. Obecnie klasa elementów chemicznych wykazuje stan dobry, jednakże klasa elementów fizykochemicznych wykazuje potencjał poniżej dobrego.

Do najważniejszych działań związanych z ochroną wód powierzchniowych (w tym jezior) i wód podziemnych na terenie Poznania w 2017 r. należały:

rekultywacja, poprawa i stabilizacja jakości wód jezior Strzeszyńskiego i Rusałka – zrealizowano zabiegi mobilnej inaktywacji związkami fosforu w wodach jezior i na ich dopływach oraz zabiegi solą żelazową za pomocą urządzenia mobilnego, dalszą eksploatację aeracji pulweryzacyjnej z napędem wietrznym i systemem inaktywacji fosforu w strefie naddennej, wykoszenie rdestnicy kędzierzawej oraz reintrodukcję ramienic na Jeziorze Strzeszyńskim, czego efektem było zmniejszenie zawartości fosforu w wodzie, ograniczenie zakwitu glonów planktonowych i sinic oraz utrzymanie w warstwie naddennej zawartości tlenu powyżej 3mg/l
biologiczna odnowa wód rzeki Bogdanki – przeprowadzono renowację Stawu Sołackiego nr 2, wydobyto i zagospodarowano namuły (1 835 m³), naprawiono i uzupełniono umocnienia brzegu stawu, zebrano odpady z czaszy, dna i brzegu stawu w efekcie czego nastąpiła poprawa jakości wody w stawach i w rzece Bogdance oraz zwiększono retencję zbiorników
system stałego doczyszczania wód ciągu rzeki Cybiny – wykonano ostatni etap kompleksowej inwentaryzacji zlewni rzeki Cybiny, w związku z często pojawiającymi się nielegalnymi spływami
konserwacja rowów, cieków, zbiorników wodnych oraz małej retencji i budowli hydrotechnicznych – realizując ten projekt wykonano: konserwację 17 odcinków cieków i rowów (odmulono łącznie 31 km cieków), odbudowę przegród dolomitowych na Rowie Złotnickim; wykonano badania jakości wody Rowu Złotnickiego na zawartość azotu ogólnego, fosforu ogólnego, fosforanów, bakterii E. coli, a także przeprowadzono sprzątanie brzegów jezior: Strzeszyńskiego, Kierskiego i Rusałka (zebrano 9 ton zmieszanych odpadów komunalnych); efektem działań był prawidłowy spływ wód, ochrona przed lokalnymi powodziami, utrzymanie lub poprawa czystości wód oraz brzegów cieków i zbiorników, wiązanie jonów fosforanowych do postaci nieprzyswajalnych dla organizmów żywych.

W 2017 r. skontrolowano 171 podmiotów generujących ścieki przemysłowe i wprowadzających je do urządzeń kanalizacyjnych lub ścieki opadowe i roztopowe wprowadzających je do wód lub ziemi. W wyniku kontroli cofnięto 13 pozwoleń wodno-prawnych.

Wody podziemne

Miasto Poznań prowadziło weryfikację i aktualizację stanu udokumentowanych ujęć wód podziemnych i zasobów wód podziemnych na terenie miasta, ich wykorzystanie, ewidencję stanu prawnego i techniczno-geologicznych danych ujęć wód podziemnych. W 2017 r.:

prowadzono przeglądy jakości wód gruntowych na terenie 21 różnych obiektów mogących zanieczyścić wody podziemne. W żadnym z przypadków nie stwierdzono zanieczyszczenia wód gruntowych w wyniku prowadzonej na danym terenie działalności
dla 6 obiektów została zaprojektowana lub wykonana sieć monitoringu lokalnego jakości wód gruntowych
wydano zgodę na wykonanie 67 otworów wiertniczych dla potrzeb montażu pomp ciepła w celu ogrzewania 10 obiektów budowlanych, w tym dla 8 domów jednorodzinnych i 2 obiektów handlowych
przeprowadzono kontrolę jakości i ilości pobieranych wód podziemnych na 4 ujęciach. Pobór wód podziemnych odbywał się tam zgodnie z warunkami określonymi w pozwoleniach wodno-prawnych.

Monitoring wód

W 2017 r. kontynuowano systematyczny monitoring wód na terenie kąpielisk, a także stanu rzeki Warty.

Ochrona powietrza

Emisja zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych

W 2016 r. (najnowsze dostępne dane) w Poznaniu poprawiła się sytuacja w zakresie jakości powietrza. Odnotowano spadek emisji substancji gazowych (o 3,1%) i pyłów (o 1/3) z poznańskich zakładów przemysłowych. Zmniejszenie emisji odnotowano w przypadku m.in. dwutlenku siarki i tlenku węgla. Według GUS, Poznań znalazł się na 21. miejscu wśród polskich miast o dużej skali zagrożenia emisją zanieczyszczeń powietrza. Dzięki zastosowanym w Poznaniu urządzeniom do redukcji wytworzonych substancji, znaczna ich część nie dostaje się do powietrza. W 2016 r. instalacje zatrzymały 99,8% pyłów i blisko 28% substancji gazowych (bez CO₂).

Klasa strefy

Analiza rocznej oceny jakości powietrza za 2016 r. (roczna ocena jakości powietrza za 2017 r. opublikowana zostanie w 2018 r.) dla obszaru aglomeracji poznańskiej (obejmującej obszar miasta Poznania) wykonanej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ) w ramach państwowego monitoringu środowiska pokazuje, że normatywne stężenia poszczególnych rodzajów substancji z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia, z wyjątkiem dopuszczalnej liczby dni z przekroczeniami normy dobowej pyłu PM10 oraz poziomu docelowego benzo(a)piranu, nie zostały w Poznaniu przekroczone. W związku z powyższym zaklasyfikowano strefę aglomeracja poznańska do klasy A pod względem substancji, których stężenia nie przekroczyły dopuszczalnych norm oraz do klasy C z powodu przekroczeń norm dla pyłu PM10 (dla 24 godzin) oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu.

Pył PM10

Powodem przekraczania norm jest tzw. niska emisja, pochodząca przede wszystkim z procesu spalania paliw stałych w indywidualnych systemach grzewczych. Pomimo tej sytuacji, w okresie ostatnich 20 lat na terenie miasta nie zostało przekroczone stężenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10. Najwyższe stężenie średnioroczne pyłu PM10 odnotowane w 2016 r. na jednym z punków pomiarowych wyniosło 33 µg/m³ przy obowiązującej normie 40 µg/m³. Natomiast największa liczba dni z przekroczeniami poziomu dopuszczalnego 24-godzinnego pyłu PM10 na jednym z punktów pomiarowych wynosiła 51 dni przy obowiązującej normie 35 dni.

Rozkład czasowy występowania przekroczeń stężeń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 wskazuje na wpływ sezonu grzewczego (od października do marca) na zwiększenie stężenia zanieczyszczeń pyłowych. Emisja pyłów drobnych jest dominująca przy spalaniu paliw stałych (w tym także pochodzących ze spalania drewna w kominkach oraz spalania biomasy, gdzie ładunek pyłu PM10 wprowadzany do środowiska jest większy niż ze spalania węgla).

Pył PM2,5

Substancją, która również jest uwzględniana w ocenach jakości powietrza jest pył zawieszony PM2,5, którego norma roczna wynosi 25 µg/m³. W 2016 r. poziom ten nie został w Poznaniu przekroczony, a stężenie roczne wyniosło 24 µg/m³.

Pobierz dane XLS

Warunki meteorologiczne

Istotnym czynnikiem wpływającym na jakość powietrza są warunki meteorologiczne, które oddziaływują na tempo rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Niekorzystne scenariusze meteorologiczne mogą wpływać na długotrwałe utrzymywanie się substancji na danym terenie i powodować ich wysokie kumulacje. Najmniej korzystne warunki wiążą się z niską temperaturą powietrza, która skutkuje wzmożoną emisją z systemów grzewczych, niską prędkością wiatru – uniemożliwiającą dyspersję zanieczyszczeń oraz niskim położeniem warstwy mieszania i stanem stałym równowagi atmosfery, co oznacza stagnację lub niewielki ruch mas powietrza.

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla gmin Metropolii Poznań zakłada zmniejszenie o 30% emisji szkodliwych gazów cieplarnianych w perspektywie do 2040 r. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez ograniczenie zużycia energii ze źródeł konwencjonalnych, a także zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie energetycznym.

Działania Miasta

W 2017 r.:

działała miejska usługa internetowa „Atmosfera dla Poznania”, która pozwala na bieżąco śledzić rzeczywisty i prognozowany poziom zanieczyszczeń na obszarze Poznania
funkcjonariusze Eko Patrolu Straży Miejskiej systematycznie prowadzili kontrole legalności opału używanego w domowych paleniskach.

Miasto wdrażało działania mające na celu ograniczenie emisji ze środków transportu, poprzez:

wprowadzenie organizacji sprzyjającej maksymalnej płynności ruchu (np. rozszerzenie strefy Tempo 30, przebudowa dróg)
eliminowanie z ruchu pojazdów transportu publicznego niespełniających norm emisji pyłów i gazów
rozbudowę systemu rowerów miejskich, który w 2017 r. obejmował 89 stacji z 987 rowerami.

Klimat akustyczny

Mapa akustyczna

Najnowsza mapa akustyczna dla Poznania, opracowana w 2017 r., pokazuje, że rejestrowane wartości równoważnego poziomu hałasu ulegają stałemu obniżeniu, mimo iż punktowo notuje się przekroczenie norm, szczególnie z powodu ruchu drogowego oraz lotniczego. Ruch drogowy zwiększył się szczególnie na miejskim odcinku autostrady A2, gdzie w prawie wszystkich punktach pomiarowych odnotowywano przekroczenia dopuszczalnych norm poziomu hałasu w porze nocnej, a sporadycznie także w porze dziennej.

W 2016 r. w stosunku do poprzednich pomiarów w 2012 r. odnotowano zmniejszenie liczby mieszkańców narażonych na hałas, zarówno drogowy (średni dobowy spadek o ok. 17%), tramwajowy (średni dobowy spadek o ok. 10% oraz o 24% w przypadku hałasu nocnego), jak i kolejowy (spadek w porze nocnej o 10%).

Hałas lotniczy

Mieszkańcy rejonów ulic: Bukowskiej, Bułgarskiej, Polskiej (rejon Portu Lotniczego Poznań – Ławica) oraz okolic Marlewa, Minikowa i Świerczewa (rejon lotniska wojskowego w Krzesinach) dotkliwie odczuwają hałas lotniczy.

Mieszkańcy obszaru ograniczonego użytkowania wokół Portu Lotniczego Poznań – Ławica występują z roszczeniami wobec portu lotniczego za utratę wartości swoich nieruchomości oraz uciążliwość związaną z nadmiernym hałasem. W 2016 r. (najnowsze dostępne dane) w stałym punkcie pomiarowym hałasów lotniczych położonym na zachód od lotniska Ławica (w Przeźmierowie) odnotowano stosunkowo niewielkie przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu hałasu, zarówno dobowego jak i nocnego. Notuje się natomiast wzrost liczby mieszkańców narażonych na hałas lotniczy, szczególnie w porze nocnej. Hałas ten próbuje się ograniczyć m.in. ograniczając loty w nocy oraz zmieniając procedury startowe.

Działania Miasta

W ramach działań Miasta na rzecz poprawy emisji hałasu realizowano m.in.:

wprowadzenie, a następnie rozszerzenie strefy uspokojonego ruchu „Tempo 30”
poprawę stanu technicznego pojazdów i nawierzchni drogowych (m.in. przez stosowanie cichych nawierzchni typu „colsoft”)
• zapewnienie odpowiedniej wibroizolacji i gumowej obudowy torów tramwajowych (tzw. „szyny szepczące”)
zmniejszenie liczby pojazdów ciężkich w centrum miasta
wprowadzenie taboru miejskiego nowego typu
budowę i modernizację ekranów akustycznych
rozbudowę systemu rowerów miejskich i dróg rowerowych – na koniec 2017 r. ich długość zwiększyła się o 18 km, do 175 km.