Rodzina i dzieci

Według GUS-u na koniec 2024 r. w Poznaniu mieszkało 18,1 tys. dzieci w wieku żłobkowym (0–3 lata). Stanowiły one 3,4% mieszkańców miasta. Rodzice i opiekunowie dzieci do lat 3 mieli do dyspozycji 5,1 tys. miejsc w 171 placówkach (żłobki, kluby dziecięce, dzienni opiekunowie). Miasto Poznań prowadziło 15 żłobków (zorganizowanych w Poznańskim Zespole Żłobków) z 1,4 tys. miejsc, a podmioty niepubliczne – 156 placówek z 3,7 tys. miejsc.

W 2024 r. z oferty poznańskich placówek opieki dla dzieci do lat 3 skorzystało łącznie 4,2 tys. dzieci. Było to o 52 dzieci więcej niż rok wcześniej.

W żłobkach prowadzonych przez Miasto liczba dzieci zmniejszyła się o 3,5%, a w placówkach niepublicznych liczba dzieci wzrosła o 3,7%. Rekrutacja do żłobków odbywała się poprzez internetowy system „Nabór”. Dostęp do opieki żłobkowej ułatwiało dofinansowanie przez Miasto 1,9 tys. miejsc w żłobkach niepublicznych. W żłobkach publicznych i niepublicznych kontynuowano proces wdrażania standardów jakości w obszarze sytuacji codziennych, jak żywienie, odpoczynek, czynności higieniczne oraz w obszarze rodziny. W żłobkach publicznych kadra opiekuńcza doskonaliła kompetencje poprzez udział w szkoleniach w zakresie wzmocnienia muzycznego warsztatu, z metodyki prowadzenia zajęć, rozwoju małego dziecka oraz wykorzystywania odpowiednich pomocy dydaktycznych i tworzenia przestrzeni sprzyjającej rozwojowi sensorycznemu dzieci.

Podniesiony został standard budynków żłobków i terenów wokół nich poprzez przeprowadzone remonty i modernizacje. Działania polegały m.in. na: wykonaniu modernizacji pomieszczeń i przebudowie instalacji sanitarnych (Żłobek „Calineczka”), przebudowie strefy wejściowej (Żłobek „Balbinka”), wymianie instalacji kanalizacyjnej (Żłobek „Koniczynka”), budowie placu manewrowego, miejsc postojowych, drogi dojazdowej oraz ogrodzenia działki (Żłobek „Stokrotka”), wykonaniu robót budowlanych (Żłobek „Ptyś”).

Wykres 1. Miejsca w placówkach opieki nad dziećmi do lat 3 w Poznaniu

Źródło: UMP

Wykres do pobrania w XLS

Poznańskie rodziny korzystały z różnych form pomocy, w tym ze świadczeń wypłacanych przez Poznańskie Centrum Świadczeń (PCŚ) oraz Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Najwięcej środków przeznaczono na świadczenie wychowawcze „800+” wypłacane przez ZUS bez względu na wysokość osiąganych dochodów.

W 2024 r. świadczenia „800+” otrzymywało 99 tys. dzieci z poznańskich rodzin. Było to o 2,8 tys. dzieci mniej niż w roku poprzednim.

PCŚ przekazało rodzinom, m.in. następujące świadczenia:

• rodzinne: zasiłki rodzinne wraz z dodatkami (3,5 tys. rodzin), jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia dziecka (0,7 tys. rodzin), dodatek z tytułu wychowania dziecka w rodzinie wielodzietnej (1,1 tys. rodzin), świadczenie rodzicielskie (1,1 tys. rodzin), świadczenie „Za życiem” (40 rodzin), Poznańskie świadczenie na rzecz wieloraczków (22 rodziny), Poznańskie świadczenie żłobkowe (196 dzieci);
• związane z niepełnosprawnością: świadczenie pielęgnacyjne (2,4 tys. osób), zasiłek pielęgnacyjny (6,2 tys. osób), specjalny zasiłek opiekuńczy (29 osób), zasiłek dla opiekuna (9 osób);
• związane z nauką dzieci w szkołach: stypendia (244 uczniów), zasiłki (25 uczniów), świadczenia dla uczniów z niepełnosprawnością (711 uczniów);
• alimentacyjne (1,3 tys. dzieci);
• związane z mieszkaniem: dodatki mieszkaniowe (7,6 tys. gospodarstw domowych, którym przyznano dodatek), ryczałt na zakup opału (25,5 tys. przyznanych ryczałtów), obniżenie czynszu (37 pozytywnie rozpatrzonych wniosków), refundacja podatku VAT dla gospodarstw domowych wykorzystujących paliwo gazowe jako główne źródło ogrzewania (0,9 tys. pozytywnie rozpatrzonych wniosków), dodatek osłonowy związany ze wzrostem cen energii i gazu (9,2 tys. złożonych wniosków) i bon energetyczny w celu ograniczenia cen energii elektrycznej, gazu ziemnego i ciepła systemowego (ok. 15 tys. złożonych wniosków), dopłatę do czynszu (131 pozytywnie rozpatrzonych wniosków);
• dla repatriantów i członków ich rodzin (3 rodziny);
• dla posiadaczy Karty Polaka (246 osób);
• dla uchodźców – jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości 300 zł na osobę (1 tys. osób), zasiłek rodzinny (675 dzieci), stypendium szkolne lub zasiłek dla ucznia z Ukrainy (71 osób), świadczenie pieniężne z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z działaniami wojennymi (3,9 tys. osób).

Ponadto poznańskie rodziny otrzymały następujące świadczenia wypłacane przez ZUS:

• dofinansowanie do żłobka (3,9 tys. dzieci) – do września 2024 r.;
• Rodzinny Kapitał Opiekuńczy (3,7 tys. dzieci) – do września 2024 r.;
• „Dobry Start” (59,6 tys. dzieci);
• Świadczenie aktywni rodzice w pracy (0,8 tys. dzieci) – od października 2024 r.;
• Świadczenie aktywnie w żłobku (3,7 tys. dzieci) – od października 2024 r.;
• Świadczenie aktywnie w domu (0,7 tys. dzieci) – od października 2024 r.

Funkcję organizatorów pieczy zastępczej pełniły Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie (MOPR) – piecza rodzinna i instytucjonalna – oraz Centrum Wspierania Rodzin „Swoboda” – piecza rodzinna.

W 2024 r. rozpoczął działanie rodzinny dom prowadzony przez Fundację Wspierania Rodziny „Niebieski Koralik”. Dom jest jednym z pięciu rodzinnych domów funkcjonujących w Poznaniu, ale pierwszym prowadzonym przez organizację pozarządową.

W 2024 r. ze wsparcia całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz rodzin zastępczych skorzystało łącznie 875 dzieci i młodzieży. Było to o 36 osób więcej niż rok wcześniej. Większość z nich, podobnie jak rok wcześniej (75% wszystkich dzieci w rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej), objęta była pomocą 455 rodzin zastępczych (ponad połowa spokrewnionych). Pozostała część dzieci pozostawała pod opieką 18 całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych, spośród których 12 prowadzonych było przez Miasto. Zapewniały one łącznie 192 miejsca (w tym 37 interwencyjnych). Na umieszczenie w placówce lub rodzinie zastępczej na koniec 2024 r. oczekiwało 88 dzieci (w tym 23 dzieci od ubiegłego roku). Wszystkie całodobowe placówki spełniały wymagane ustawą standardy dotyczące liczby osób w nich przebywających (max. 14 osób). Miasto udzielało dzieciom umieszczonym w rodzinnej pieczy zastępczej pomocy finansowej polegającej m.in. na:

• wypłacie comiesięcznych świadczeń (652 dzieci, w tym 13 dzieci cudzoziemskich);
• wypłacie jednorazowych świadczeń na pokrycie niezbędnych kosztów związanych z potrzebami przyjmowanego dziecka (49 dzieci, w tym 4 dzieci cudzoziemskich);
• sfinansowaniu kosztów utrzymania lokalu mieszkalnego (18 rodzin zastępczych zawodowych);
• wypłacie świadczeń rodzinom pomocowym (13 rodzin, które opiekowały się 28 dziećmi);
• dofinansowaniu do wypoczynku poza miejscem zamieszkania (94 dzieci, w tym 3 cudzoziemskich).

Wśród 44 osób, które przestały być wychowankami całodobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych 10 osób powróciło do rodziny naturalnej, a 5 osób założyło własne gospodarstwo domowe. Z kolei w rodzinach zastępczych 103 osoby przestały być ich wychowankami, w tym m. in. 36 osiągnęło pełnoletność, 17 przysposobiono, 18 umieszczono w rodzinnej a 9 w instytucjonalnej pieczy zastępczej, natomiast 13 osób powróciło do rodziny naturalnej. Miasto pomagało w życiowym usamodzielnieniu się i integracji ze środowiskiem osobom, które po osiągnięciu pełnoletności przestały korzystać ze wsparcia pieczy zastępczej. Młodzież ta otrzymała pomoc finansową na usamodzielnienie (37 osób), dofinansowanie kontynuacji nauki (130 osób), a także pomoc na zagospodarowanie (57 osób).

W 2024 r. przy MOPR-ze funkcjonowało 7 mieszkań treningowych, w których zamieszkiwało 33 pełnoletnich, usamodzielniających się wychowanków rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych.

W 2024 r. Miasto jako partner kontynuowało realizację rozpoczętego w roku poprzednim projektu „Wsparcie deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej w podregionie poznańskim”, który potrwa do 2029 r. (wsparciem objęto 106 osób).

W 2024 r. Miasto poszerzyło ofertę dla zawodowych rodzin zastępczych o pakiet medyczny (do 2,5 tys. zł na miesiąc), pakiet sportowo-kulturalny (do 1 tys. zł na miesiąc) oraz wsparcie mieszkaniowe (pieniądze na opłaty za czynsz, najem, prąd, wodę, gaz, usługi telekomunikacyjne i inne).
Wśród działań Miasta skierowanych do poznańskich rodzin wzmacniających potencjał rodziny, należy wymienić:

• funkcjonowanie Centrum Inicjatyw Rodzinnych (CIR) – w 2024 r. placówkę odwiedziło 6,9 tys. osób, w tym 1,6 tys. dzieci (o 14% mniej w porównaniu do 2023 r.); wydarzenia organizowane przez CIR były bezpłatne i otwarte dla wszystkich zainteresowanych – obejmowały działania prowadzone samodzielnie przez CIR oraz we współpracy z innymi organizacjami; łącznie CIR zrealizowało 28 działań skierowanych do różnych grup odbiorców, m.in. dla: dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, rodzin, kobiet, rodziców; wśród tych działań znalazły się warsztaty dla rodziców „Nowe technologie są dla dzieci – ZA czy PRZECIW?”, na który CIR pozyskał grant w konkursie Stowarzyszenia Zdrowych Miast Polskich;

Poznańskie Centrum Świadczeń otrzymało nagrodę w konkursie Karty Różnorodności za działalność Centrum Inicjatyw Rodzinnych na rzecz budowania spójności społecznej. To prestiżowe wyróżnienie przyznawane jest firmom, samorządom i instytucjom upowszechniającym równość oraz włączanie społeczne.

• funkcjonowanie 14 placówek udzielających wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzonych przez Miasto, Centrum Wspierania Rozwoju Dzieci i Młodzieży „Klub” oraz 13 placówek (w tym świetlic socjoterapeutycznych) prowadzonych przez fundacje, stowarzyszenia oraz organizacje kościelne; z oferty wsparcia dziennego skorzystały 744 osoby; placówki oferowały dzieciom i młodzieży, m.in. opiekę i wychowanie, pomoc w nauce, organizację czasu wolnego, zabawę i zajęcia sportowe, rozwój zainteresowań oraz ciepły posiłek, a rodzicom współpracę;
• wspieranie rodzin wielodzietnych polegające na: wydawaniu kart dla rodzin wielodzietnych uprawniających do zniżek, tj. Karty Dużej Rodziny (od początku programu wydano 115,7 tys. kart, w tym 6,3 tys. kart w 2024 r.), Wielkopolskiej Karty Rodziny (od początku programu wydano 26,1 tys. kart, w tym 72 karty w 2024 r.), Wielkopolskiej Karty Rodziny dla Obywateli Ukrainy (od początku programu wydano 1,4 tys. kart, w tym 208 kart w 2024 r.); działaniu Rady Rodziny Dużej III kadencji (zakończyła działalność 30.04.2024 r.) oraz Pełnomocnika Prezydenta Miasta Poznania ds. Rodzin Wielodzietnych; realizacji zadań, takich jak: „Poradnictwo dla rodzin, w tym w szczególności dla rodzin wielodzietnych” (70 godzin konsultacji psychologicznych dla 29 osób), „Program Wspierania Rodzin Wieloraczków” (130 godzin spotkań terapeutycznych); wypłacie dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu wychowania dziecka w rodzinie wielodzietnej (skorzystało 1,1 tys. rodzin);
• wspieranie rodzin samodzielnie wychowujących dzieci poprzez zapewnienie pomocy psychologicznej (skorzystało 41 osób), przeprowadzenie warsztatów dla rodziców oraz działanie grup wsparcia;
• pomaganie dzieciom w poszerzaniu wiedzy, w tym bezpłatne korepetycje dla uczniów szkół podstawowych i drugi rok z rzędu, również dla uczniów szkół ponadpodstawowych, „Korki w Mieście – edukacja, wiedza i rozwój dzieci i młodzieży” i „Wielka Dogrywka z Korków” oraz „Ferie z Językiem” (dodatkowe zajęcia z języka angielskiego odbyły się po raz pierwszy); z korepetycji skorzystało 450 uczniów, w tym 266 uczniów szkół podstawowych z klas 4–8 oraz 184 uczniów szkół ponadpodstawowych;
• prowadzenie centrum mediacji oraz organizowanie mediacji rówieśniczych w szkołach (skorzystało 258 osób);
• udzielanie wsparcia w korzystaniu z transportu miejskiego w formie bezpłatnych przejazdów, biletów ulgowych lub specjalnych dla uprawnionych osób;
• udzielanie pomocy mieszkaniowej polegającej na preferencyjnym traktowaniu rodzin wielodzietnych (tj. powyżej 3 dzieci) i samotnych rodziców podczas tworzenia rocznych list socjalnej i mieszkaniowej lub umożliwieniu skorzystania z programów „Mieszkanie do remontu” (dla osób, które nie mogą sfinansować zakupu mieszkania kredytem hipotecznym) czy „POZnań – i zamieszkaj” (m.in. zachęcającego do założenia lub rozwoju rodziny w Poznaniu);
• organizowanie wydarzeń kulturalno-rozrywkowo-edukacyjnych integrujących poznańskie rodziny (np.: 12. edycji Poznańskich Dni Rodziny), które obejmowały ponad 160 wydarzeń; propozycje wydarzeń dla rodzin oferowały również m.in. miejskie instytucje kultury i sportu;
• przekazywanie dla nowo narodzonych dzieci „Wyprawki dla Gzubka” – wydano 860 zestawów składających się z ubranka niemowlęcego, czapki, skarpet, kocyka i kart sensorycznych; w 2024 r. dzięki współpracy Miasta Poznania z serwisem ogłoszeniowym OLX do zestawu dołączono również książkę pt. „Pierwsza książka mojego taty”;

Wyprawka dla Gzubka z książką od OLX

Źródło: UMP

• realizowanie przez MOPR projektów, takich jak: „Asystentura rodzin” (21 asystentów wsparło 624 rodziny liczące 3,2 tys. osób, 74% rodzin korzystało ze wsparcia powyżej 12 miesięcy), Poradnictwo Specjalistyczne i Terapia (5,4 tys. porad lub konsultacji psychologicznych oraz 3 tys. świadczeń terapeutycznych), Poradnictwo Specjalistyczne Prawne (487 porad), „Wolontariat z MOPR w poznańskich rodzinach” (37 wolontariuszy objęło pomocą 59 osób);
• działanie 3 Centrów Integracji Międzypokoleniowej, tj. „Dojazd”, „Ławica” oraz utworzonego w 2024 r. – „Winogrady”, oferujących m.in. warsztaty, zajęcia ruchowe, spotkania ze specjalistami skierowane dla dzieci i młodzieży, dorosłych, seniorów; część wydarzeń miała charakter międzypokoleniowy;

Centrum Integracji Międzypokoleniowej

Źródło: UMP

• funkcjonowanie 22 punktów bezpłatnych porad prawnych.

Miasto Poznań jest członkiem programu „Miasto Przyjazne Dzieciom” (od 2019 r.), inicjatywy UNICEF Polska, która wspiera samorządy w zapewnieniu młodym ludziom odpowiednich warunków do życia i rozwoju. W 2024 r. w ramach tego programu Miasto rozpoczęło prace związane z diagnozą sytuacji dzieci w Poznaniu.

W 2024 r. podjęto również działania prowadzące do powstania Rady Rodziny.

Z powodu przemocy domowej ze świadczeń udzielanych przez MOPR skorzystało, podobnie jak w roku ubiegłym, 97 rodzin liczących 329 osób. Podejrzenie stosowania przemocy zaistniało wobec 2,5 tys. osób. Działania Miasta Poznania pomagające rodzinom doświadczającym przemocy oraz znajdującym się w sytuacjach kryzysowych polegały na:

• udzielaniu pomocy w formie poradnictwa: socjalnego (2,3 tys. osób), zawodowego i rodzinnego (430 osób), psychologicznego (366 osób) oraz medycznego (22 osoby);
• prowadzeniu procedur „Niebieskich Kart”, którymi objętych było 1,3 tys. rodzin;
• działaniu Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy Domowej, który udzielił pomocy 2,6 tys. osobom doznającym przemocy w rodzinie, wśród których było 1,4 tys. kobiet, 875 dzieci oraz 324 mężczyzn;
• działaniu Miejskiego Centrum Interwencji Kryzysowej, które zapewniło m.in. schronienie i specjalistyczną pomoc: w Hostelu „Drugi Dom” dla osób uzależnionych i ich rodzin (w ciągu roku skorzystało 28 osób), w Specjalistycznym Ośrodku Wsparcia dla Osób Doznających Przemocy Domowej (w ciągu roku skorzystało 39 osób) oraz w Hostelu dla Osób w Kryzysie (w ciągu roku skorzystały 73 osoby); udzielało pomocy w sytuacjach kryzysowych (5 tys. interwencji) oraz prowadziło 2 infolinie: Telefon Zaufania dla osób doznających przemocy i świadków przemocy – Niebieska Linia (164 rozmowy), Telefon Zaufania dla Osób Uzależnionych i ich Rodzin – Pomarańczowa Linia (985 rozmów);
• realizowaniu programów dla sprawców przemocy w rodzinie, tj. korekcyjno- edukacyjnych (30 osób) oraz psychologiczno-terapeutycznych (48 osób).

W listopadzie 2024 r. uruchomiono Centrum Pomocy Dzieciom, prowadzone przez Fundację Dziecko w Centrum, które udziela kompleksowego i interdyscyplinarnego wsparcia dla dzieci oraz młodzieży z doświadczeniem przemocy lub zaniedbania (skorzystało 135 osób).

Otwarcie Centrum Pomocy Dzieciom w Poznaniu

Źródło: UMP