Mitygacja i adaptacja do zmian klimatu

W 2024 r. w Poznaniu wdrażano m.in.: Plan adaptacji do zmian klimatu Miasta Poznania do roku 2030 (zaktualizowany w 2024 r.) oraz Uchwałę antysmogową Sejmiku Województwa Wielopolskiego.

W Poznaniu prowadzone były także działania na rzecz ochrony środowiska wynikające z rekomendacji Poznańskiego Panelu Obywatelskiego (PPO).

W ramach działań Miasta związanych z poprawą jakości powietrza, w 2024 r. zrealizowano m.in.:

• program KAWKA BIS, w ramach którego możliwe było pozyskanie środków na likwidację pieców i kotłów opalanych węglem i zastąpienie ich ekologicznym źródłem ciepła; łącznie zrealizowano 573 wnioski; uzyskane efekty to: zlikwidowanie 978 pieców opalanych drewnem lub węglem; z tego 41 pieców zastąpiono ciepłem systemowym, 867 ogrzewaniem gazowym, 53 ogrzewaniem elektrycznym, 17 ogrzewaniem za pomocą pompy ciepła – pozwoliło to zredukować ilość spalanego opału o 3,0 tys. ton;
• wsparcie dla mieszkańców w aplikowaniu do rządowego programu „Czyste Powietrze” o dofinansowanie na wymianę pieca i termomodernizację budynku; w2024 złożono 202 wnioski;
• umowę dotacyjną w ramach realizacji rządowego programu „Ciepłe Mieszkanie”; w 2024 r. zrealizowano 15 umów dotacyjnych;
• badania dronem pod kątem wykrycia w powietrzu spalania niedozwolonych substancji z domowych palenisk;
• program „Trzymaj Ciepło”, polegający na bezpłatnych badaniach termowizyjnych budynków jednorodzinnych i kamienic; w 2024 w ramach 15.edycji programu, wykonano badania termowizyjne 335 domów jednorodzinnych i 10 kamienic;
• program dotacji do wymiany okien lub drzwi zewnętrznych – rozliczono 31 umów;
• program dotacyjny dotyczący tworzenia zewnętrznych ogrodów wertykalnych i zielonych dachów – podpisano 10 umów dotacyjnych;
• miejską usługę internetową „Atmosfera dla Poznania”, która dostarczała informacji na temat rzeczywistego i prognozowanego stanu jakości powietrza w mieście (strona została w 2024 r. zmodernizowana);
• trzydniowe ekoprognozy stężeń pyłów drobnych PM10 dla Poznania oraz na tle województwa wielkopolskiego;
• prace termomodernizacyjne w placówkach oświatowych;
• projekt „Skończmy ze smogiem w Poznaniu” – Miasto kontynuowało usługę wyświetlania bieżących informacji o jakości powietrza na wybranych przystankach komunikacji miejskiej (ekrany LCD) w 22 lokalizacjach;
• EkoPatrole Straży Miejskiej Miasta Poznania, które in. systematycznie prowadziły kontrole jakości opału używanego w domowych paleniskach;
• utrzymanie mniejszej częstotliwości wykaszania miejskich trawników;
• wykonanie przy ul. Św. Wawrzyńca ekologicznego muralu, pochłaniającego zanieczyszczenia powietrza;
• usługę ekodoradcy – przeprowadzono 840 domowych wizyt na temat obowiązującej uchwały antysmogowej i obowiązujących terminów; informowano także o możliwości pozyskania dofinansowania na zmianę sposobu

Miasto wdrażało działania mające na celu ograniczenie emisji ze środków transportu, m.in. poprzez wprowadzenie organizacji sprzyjającej maksymalnej płynności ruchu oraz ograniczanie transportu samochodowego w centrum miasta (m.in. Projekt Centrum, rozszerzanie strefy Tempo 30, przebudowa dróg, rozbudowa sieci dróg rowerowych, budowa parkingów P&R). Ponadto Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Poznaniu sp. z o.o. (MPK) dysponowało 58 autobusami elektrycznymi oraz 25 autobusami o napędzie elektrycznym zasilanymi wodorem. Spółka z udziałem Miasta: Aquanet S.A. zakupiła 6 kolejnych samochodów z napędem elektrycznym. W 2024 r. oddano do użytku 5,7 km dróg rowerowych (łącznie 351,0 km), a także kontynuowano wsparcie dla Poznańskiej Kolei Metropolitalnej.

Miasto realizowało projekty unijne, wpływające na ograniczenie emisji spalin z pojazdów samochodowych:

• REFOCUS, którego głównym celem jest wzmocnienie lokalnych i regionalnych zdolności w podejmowaniu decyzji związanych z zeroemisyjną mobilnością;
• GREENTURN, którego celem jest usprawnienie dostawy drobnych przesyłek, zmniejszenie emisji transportowej i zorganizowanie łączenia przesyłek tak, by ograniczyć liczbę dostaw w mieście;
• GRETA, który zakłada pilotażowe wprowadzenie rozwiązań usprawniających końcowy etap procesu logistycznego (dostawy ostatniej mili).

Miasto zachęcało prywatne firmy do uruchomienia w Poznaniu ekologicznych usług współdzielenia pojazdów, takich jak samochody (w tym z napędem hybrydowym) czy hulajnogi elektryczne.

Poznań zajmował 7. miejsce wśród 198 polskich miast pod względem zagrożenia środowiska ściekami przemysłowymi i komunalnymi oraz 14. miejsce wśród 96 miast pod względem zużycia wody na cele przemysłowe i komunalne.

Dla przywrócenia, utrzymania i stabilizacji istniejących układów wodnych, prowadzona była coroczna konserwacja rowów, zbiorników wodnych oraz małej retencji i budowli hydrotechnicznych. W ramach zadania zrealizowano m.in:

• roboty konserwacyjne na urządzeniach wodnych – rowach, m.in. na rowie Skórzynka i rowie Wierzbak;
• renowację Stawów Sołackich;
• przebudowę rowu Ceglanka (dokumentacja projektowa);
• utrzymanie i konserwację wałów przeciwpowodziowych – m.in. naprawa wału Luboń-Dębina;
• aktualizację potrzeb konserwacji na wybranych ciekach;
• opracowanie koncepcji rekultywacji jeziora Rusałka.

W ramach „Planu inwestycji gospodarowania wodami opadowymi na terenie miasta Poznania”, spółka Aquanet S.A. przeprowadziła prace na kolektorach: Górczynka, Chartynia, Piaśnica. Wykonane zostały także modele matematyczne systemu kanalizacji deszczowej zlewni Strumienia Junikowskiego oraz zlewni Piaśnicy. Z kolei w ramach prac bieżących odbywało się czyszczenie wpustów ulicznych (18,6 tys. szt.) oraz kanalizacji deszczowej (144,6 km).

Miasto oraz Aquanet Retencja Sp. z o.o. w 2024 r. zaangażowały się w unijny międzynarodowy Projekt ReBioClim (Restoring urban streams to promote Biodiversity, Climate adaptation and Improved quality of life in cities), realizowany w ramach Programu Interreg. Skupia się on na odtwarzaniu strumieni miejskich, w celu promowania różnorodności biologicznej, dostosowania do zmian klimatycznych oraz poprawy jakości życia w miastach. Partnerzy projektu, podejmują działania zmierzające do opracowania i wdrożenia planu rekultywacji cieków oraz opublikowania przewodnika dobrych praktyk. Program zakończy się w 2027 r.

Zarządzeniem Prezydenta Miasta Poznania (nr 321/2024/P) z dnia 20 marca 2024 r. wprowadzono „Standardy Retencji dla Miasta Poznania” – wytyczne w zakresie zagospodarowywania wód opadowych na terenach inwestycyjnych. Standardy wskazują priorytet retencji wód opadowych w formie rozwiązań błękitno-zielonej infrastruktury, nad ich gromadzeniem w podziemnych zbiornikach retencyjnych lub odprowadzaniem do kanalizacji. Zarządzeniem Nr 2/2024/P Prezydenta Miasta Poznania z dnia 3 stycznia 2024 r. została przyjęta „Strategia zarządzania wodami opadowymi i roztopowymi w Poznaniu”. Jej celem jest wdrożenie zrównoważonych metod gospodarowania wodami opadowymi na terenie zlewni Poznania, z wykorzystaniem retencji lokalnej i naturalnych rozwiązań wspierających ograniczanie skutków zmian klimatycznych.

Miasto w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Metropolia Poznań oraz gminami Rokietnica, Oborniki, Kostrzyn, Suchy Las, Śrem i Murowana Goślina realizuje unijny projekt „Wsparcie małej retencji wodnej i rozwój zielono-niebieskiej infrastruktury na obszarze Metropolii – Etap I”. Jego celem jest wsparcie przystosowania się do zmian klimatu oraz ograniczenie ryzyka klęsk żywiołowych i katastrof poprzez ochronę zasobów wodnych i rozwój zielono-niebieskiej infrastruktury na obszarze gmin Metropolii Poznań.

Realizowano również „Program dotacji celowych na dofinansowanie zadań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej”. Obejmuje on działania związane z budową lub modernizacją systemów deszczowych na terenie Poznania, które umożliwiają zatrzymanie i wykorzystanie opadów bezpośrednio w miejscu ich powstawania. W ramach programu podpisano 131 umów o przyznanie dotacji i wykonano systemy gromadzące łącznie 444,4 tys. litrów wody deszczowej.

Aquanet Retencja sp. z o.o. prowadziła stały monitoring opadów w Poznaniu. Sieć deszczomierzy (uruchomiona w 2021 r.) jest częścią gospodarki wodami opadowymi. Obecnie takie urządzenia instaluje się głównie po to, by wspierać modelowanie hydrodynamiczne sieci kanalizacji deszczowej.

Prowadzona była inwentaryzacja geodezyjna wraz z inspekcją wizualną i opinią techniczną systemu kanalizacji deszczowej zlokalizowanego na terenie Poznania. Zakończono pierwszy etap inwentaryzacji zlewni Strumienia Junikowskiego i rozpoczęto prace nad inwentaryzacją Zlewni Bogdanka. Łącznie w 2024 r. zinwentaryzowano 60,8 tys. m kanalizacji deszczowej w Zlewni Strumienia Junikowskiego oraz 59,7 tys. m w zlewni Bogdanka.

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna prowadziła regularne kontrole i nadzór nad kąpieliskami – w granicach miasta w 2024 r. funkcjonowały 4 kąpieliska, które charakteryzowały się dobrymi lub doskonałymi parametrami czystości. Wyjątkiem było kąpielisko Rusałka, gdzie jakość wody została sklasyfikowana jako dostateczna.

Miasto w 2024 r. naliczało opłatę za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej w odniesieniu do 21 nieruchomości na terenie Poznania. Działanie to ma na celu zatrzymanie uszczelniania terenu i ma przyczyniać się do zatrzymania wód w miejscu ich powstania.

W celu ochrony jakościowej i ilościowej wód podziemnych Miasto prowadziło bieżący nadzór nad: projektowaniem, dokumentowaniem oraz wykonaniem nowych ujęć podziemnych, likwidacją nieczynnych lub zużytych techniczne studni ujmujących wody podziemne, wykonywaniem monitoringu środowiska gruntowo-wodnego na terenie zakładów transportowych, produkcyjnych, oczyszczalni ścieków, stacji paliw.

W 2024 r. przyznano 131 dotacji dla osób prywatnych, firm i wspólnot mieszkaniowych w ramach programu „Mała retencja”, polegającego na dofinansowaniu przez Miasto rozwiązań, których celem jest zatrzymywanie i ponowne wykorzystywanie wody opadowej.

Spółka Aquanet Retencja sp. z o.o. prowadziła również działania promocyjno- edukacyjne na rzecz retencji, m.in. kampanię edukacyjną skierowaną do dzieci „Co zrobić z tym deszczem”, skierowaną do uczniów klas czwartych poznańskich szkół podstawowych.