Mitygacja i adaptacja do zmian klimatu

W 2023 r. w Poznaniu wdrażano m.in.: Program ochrony środowiska dla miasta Poznania na lata 2017 2020 z perspektywą do 2024 r., Plan adaptacji do zmian klimatu miasta Poznania do roku 2030 oraz Uchwałę antysmogową Sejmiku Województwa Wielopolskiego.

W grudniu 2023 r. został przyjęty Program Ochrony Środowiska dla miasta Poznania do 2030 roku (Uchwała Nr XCIV/1817/VIII/2023 Rady Miasta Poznania). Podstawowymi założeniami Programu jest poprawa jakości powietrza atmosferycznego, zmniejszenie wpływu transportu na środowisko, racjonalne gospodarowanie wodami, gospodarka odpadami, ochrona zasobów przyrodniczych, rozwój edukacji ekologicznej. Dokument został poddany konsultacjom społecznym oraz uzgodnieniom z miejskimi jednostkami organizacyjnymi.

W Poznaniu prowadzone były także działania wynikające z rekomendacji Poznańskiego Panelu Obywatelskiego (PPO).

W ramach działań Miasta związanych z poprawą jakości powietrza, w 2023 r. zrealizowano m.in.:

• program pn. KAWKA BIS, w ramach którego możliwe było pozyskanie środków na likwidację uciążliwych pieców i kotłów opalanych węglem i zastąpienie ich ekologicznym źródłem ciepła; łącznie zrealizowano 724 wnioski; uzyskane efekty to: zlikwidowanie 917 pieców opalanych drewnem lub węglem, zmodernizowanie 696 lokali, z czego 49 podłączono do miejskiej sieci cieplnej, 529 podłączono do instalacji gazowych, a w 40 lokalach zamontowano pompę ciepła – pozwoliło to zredukować ilość spalanego opału o 3,3 tys. ton;
• wsparcie dla mieszkańców w aplikowaniu do rządowego programu pn. „Czyste Powietrze”, dzięki czemu mogli oni otrzymać dofinansowanie na wymianę pieca i termomodernizację budynku; w 2023 r. złożono 139 wniosków;
• umowę dotacyjną w ramach realizacji rządowego programu pn. „Ciepłe Mieszkanie”; w 2023 r. zrealizowano 3 umowy dotacyjne, zlikwidowano łącznie 6 źródeł na paliwo stałe;
• projekt pn. „Skończmy ze smogiem w Poznaniu” – Miasto kontynuowało usługę wyświetlania bieżących informacji o jakości powietrza na wybranych przystankach komunikacji miejskiej (ekrany LCD) w 22 lokalizacjach;
• badania dronem pod kątem wykrycia w powietrzu spalania niedozwolonych substancji z domowych palenisk;
• program pn. „Trzymaj Ciepło” polegający na bezpłatnych badaniach termowizyjnych budynków jednorodzinnych i kamienic; w 2023 r. w ramach 14. edycji programu, wykonano badania termowizyjne 380 domów jednorodzinnych i 10 kamienic;
• program dotacji do wymiany okien lub drzwi zewnętrznych (funkcjonujący od 2023 r.);
• program dotacyjny dotyczący tworzenia zewnętrznych ogrodów wertykalnych i zielonych dachów (program funkcjonuje od 2023 r.);
• wykonanie w ramach PBO w pięciu lokalizacjach na terenach szkół/przedszkoli tzw. „zielonych ścian” oraz posadzenie 538 drzew;
• prace termomodernizacyjne w placówkach oświatowych – prace wykonano w 3 szkołach podstawowych: na os. Oświecenia, a także przy ulicach: Dmowskiego oraz Sochaczewskiej oraz dwóch przedszkolach;
• EkoPatrole Straży Miejskiej Miasta Poznania, które m.in. systematycznie prowadziły kontrole jakości opału używanego w domowych paleniskach;
• rozbudowę pierwszego w Polsce systemu zielonych dachów wiat przystankowych – zwiększenie o 6 liczby wiat porośniętych roślinnością;
• utrzymanie mniejszej częstotliwości wykaszania miejskich trawników – do koszenia przewidziano także mniejszą powierzchnię niż w latach poprzednich;
• wykonanie w pięciu lokalizacjach na terenach szkół/przedszkoli tzw. „zielonych ścian”;
• trzydniowe ekoprognozy stężeń pyłów drobnych PM10 dla Poznania oraz na tle województwa wielkopolskiego;
• miejską usługę internetową „Atmosfera dla Poznania”, która dostarczała informacji na temat rzeczywistego i prognozowanego stanu jakości powietrza w mieście;
• usługę ekodoradcy – przeprowadzono u mieszkańców 630 domowych wizyt poświęconych obowiązującej uchwale antysmogowej i wynikającym z niej terminów; informowano także o możliwości pozyskania dofinansowania na zmianę sposobu ogrzewania.

Miasto wdrażało działania mające na celu ograniczenie emisji ze środków transportu m.in. poprzez wprowadzenie organizacji sprzyjającej maksymalnej płynności ruchu oraz ograniczanie transportu samochodowego w centrum miasta (m.in. Projekt Centrum, rozszerzanie strefy Tempo 30, przebudowa dróg, rozbudowa sieci dróg rowerowych, budowa parkingów P&R – łącznie 337 miejsc postojowych). Ponadto flota Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Poznaniu sp. z.o.o. (MPK) zwiększyła się m.in o 25 niskopodłogowych autobusów miejskich o napędzie elektrycznym zasilanych wodorem. Kontynuowano modernizację sieci tramwajowej, a spółka z udziałem Miasta Aquanet S.A., zakupiła 6 samochodów z napędem elektrycznym. W 2023 r. oddano do użytku 12 km dróg rowerowych (łącznie 345,3 km), a także kontynuowano wsparcie dla Poznańskiej Kolei Metropolitalnej.

Miasto zachęcało prywatne firmy do uruchomienia w Poznaniu ekologicznej usługi współdzielenia pojazdów. Usługi dotyczyły współdzielenia samochodów na minuty (w tym pojazdów z napędem hybrydowym) oraz współdzielenia skuterów czy hulajnóg elektrycznych.

Poznań zajmował 7. miejsce wśród 198 polskich miast pod względem zagrożenia środowiska ściekami przemysłowymi i komunalnymi oraz 15. miejsce wśród 96 miast pod względem zużycia wody na cele przemysłowe i komunalne.

Dla przywrócenia, utrzymania i stabilizacji istniejących układów wodnych, prowadzona była coroczna konserwacja rowów, zbiorników wodnych oraz małej retencji i budowli hydrotechnicznych. W ramach zadania zrealizowano m.in:

• roboty konserwacyjne na 9 urządzeniach wodnych – rowach na terenie miasta;
• renowację Stawów Strzeszyńskich i Stawów Sołackich;
• konserwację budowli hydrotechnicznych (m.in. Na Stawie Olszak, Stawie
  Młyńskim, Stawie Antoninek, Cybinie, Młynówce, Jeziorze Rusałka);
• utrzymanie i konserwację wałów przeciwpowodziowych;
• aktualizację potrzeb konserwacji na wybranych ciekach.

W ramach prac bieżących odbywało się czyszczenie wpustów ulicznych (28,2 tys. szt.) oraz czyszczenie kanalizacji deszczowej (8,1 tys. m).

Spółka Aquanet S.A. zakończyła rozbudowę i przebudowę wału przeciwpowodziowego przy Centralnej Oczyszczalni Ścieków na odcinku ok. 1,1 km. Zakład Lasów Poznańskich zakończył budowę dwóch progów piętrzących w dolinie Strumienia Junikowskiego – jednego kamiennego o stałym poziomie piętrzenia w rejonie ul. Witnickiej, drugiego drewnianego z możliwością regulacji wysokości piętrzenia w rejonie ul. Kiemliczów. Przeprowadzona inwestycja wspomaga działalność bobrów na tym obszarze.

Fundacja Nasza Ziemia we współpracy z Miastem zorganizowała sprzątanie dna jeziora Kierskiego oraz plaży przy jeziorze – łącznie uprzątnięto 260 kg odpadów.

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna prowadziła regularne kontrole i nadzór nad kąpieliskami – w granicach miasta w 2023 r. funkcjonowały 4 kąpieliska, które charakteryzowały się dobrymi lub doskonałymi parametrami czystości. Wyjątkiem było kąpielisko Rusałka, gdzie jakość wody została sklasyfikowana jako dostateczna.

Miasto w roku 2023 naliczało opłatę za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej w odniesieniu do 18 nieruchomości na terenie Poznania. Działanie to ma na celu zatrzymanie uszczelnienia terenu i ma przyczyniać się do zatrzymania wód w miejscu ich powstania.

W celu ochrony jakościowej i ilościowej wód podziemnych prowadzono nadzór nad projektowaniem i dokumentowaniem przy pracach związanych z:

• projektowaniem ujęć wód oraz wykonaniem nowych ujęć podziemnych (powstały 2 nowe studnie)
•  likwidacją nieczynnych lub zużytych techniczne studni ujmujących wody podziemne (likwidacja 2 studni);
• wykonaniem sieci otworów obserwacyjnych w ramach systemu kontrolno-pomiarowego monitoringu lokalnego wód podziemnych na terenie Stacji Uzdatniania Wody w Poznaniu przy ul. Wiśniowej;
• wykonywaniem monitoringu środowiska gruntowo-wodnego na terenie zakładów transportowych, produkcyjnych, oczyszczalni ścieków, stacji paliw (18 obiektów).

W 2023 r. przyznano 154 dotacje dla osób prywatnych, firm i wspólnot mieszkaniowych w ramach programu pn. „Mała retencja”, polegającego na dofinansowaniu przez Miasto rozwiązań, których celem jest zatrzymywanie i ponowne wykorzystywanie wody opadowej. W ramach rewaloryzacji płyty Starego Rynku powstały zbiorniki retencyjne (przy Wadze Miejskiej o pojemności ok. 420 m³ oraz zespół zbiorników przed Ratuszem o pojemności 624 m³) w celu gromadzenia i przetrzymywania nadmiaru wód opadowych.

W 2023 r. zrealizowano zadania inwestycyjne związane z zagospodarowaniem wód opadowych i roztopowych na obiektach Spółki Aquanet S.A. przy ul. Wiśniowej, a także na terenie Centralnej Oczyszczalni Ścieków oraz Lewobrzeżnej Oczyszczalni Ścieków. W ramach tych zadań wykonano m.in: ogrody deszczowe, suchy strumień oraz podziemne zbiorniki retencyjne.

Spółka Aquanet Retencja sp. z o.o. opracowała „Strategię zarządzania wodami opadowymi i roztopowymi w Poznaniu oraz przeprowadziła analizę potencjału retencyjnego zlewni Bogdanka – wytypowano potencjalne lokalizacje, w których możliwe byłoby wdrożenie rozwiązań odciążających istniejący system kanalizacji deszczowej oraz zmniejszających ryzyko wystąpienia podtopień w trakcie silnych opadów.

Wdrożono rozwiązania retencyjne podczas rewitalizacji skweru przy ul. Norwida,
gdzie m.in. zbudowano nieckę retencyjną, umożliwiającą zagospodarowanie wód
opadowych.

Spółka Aquanet Retencja sp. z o.o. prowadziła również działania promocyjno-edukacyjne na rzecz retencji, m.in. kampanię edukacyjną skierowaną do dzieci pn. „Co zrobić z tym deszczem”, zwiększającą wiedzę na temat wykorzystania wody deszczowej w domach i ogrodach.